ภควัท-คีตา ฉบับเดิม

บทที่ หนึ่ง

สำรวจกองทัพที่สมรภูมิ กุรุกฺเษตฺร

โศลก 28

arjuna uvāca
dṛṣṭvemaṁ sva-janaṁ kṛṣṇa
yuyutsuṁ samupasthitam
sīdanti mama gātrāṇi
mukhaṁ ca pariśuṣyati
อรฺชุน อุวาจ
ทฺฤษฺเฏฺวมํ สฺว-ชนํ กฺฤษฺณ
ยุยุตฺสุํ สมุปสฺถิตมฺ
สีทนฺติ มม คาตฺราณิ
มุขํ จ ปริศุษฺยติ
อรฺชุนห์ อุวาจ — อรฺชุน ตรัส, ทฺฤษฺฏฺวา — หลังจากเห็น, อิมมฺ — ทั้งหมดนี้, สฺว-ชนมฺ — เพื่อนร่วมชาติ, กฺฤษฺณ — โอ้ กฺฤษฺณ, ยุยุตฺสุมฺ — ทั้งหมดอยู่ในจิตวิญญาณแห่งการสู้รบ, สมุปสฺถิตมฺ — ปรากฏอยู่, สีทนฺติ — สั่น, มม — ของข้า, คาตฺราณิ — แขนขา, มุขมฺ — ปาก, จ — ด้วยเหมือนกัน, ปริศุษฺยติ — แห้งผาก

คำแปล

อรฺชุน ตรัสว่า โอ้ กฺฤษฺณ ที่รัก การที่เห็นเหล่าสหาย และญาติๆยืนอยู่ต่อหน้าข้าด้วยวิญญาณแห่งการสู้รบเช่นนี้ ข้ารู้สึกว่าแขนขาสั่นไปหมด และปากแห้งผากลง

คำอธิบาย

ผู้ใดก็ตามที่อุทิศตนเสียสละอย่างจริงใจต่อองค์ภควานฺจะได้มีคุณสมบัติดีๆทั้งหมดที่มีอยู่ในตัวผู้ที่มีคุณธรรมหรือในตัวเทวดา แต่ผู้ที่ไม่ใช่สาวกไม่ว่าจะมีคุณสมบัติทางวัตถุมากเพียงใดจากการที่ได้รับการศึกษาและได้รับวัฒนธรรมก็ยังจะขาดคุณสมบัติที่ดีๆทั้งหลายอยู่ดีฉะนั้นหลังจากที่ อรฺชุน ทรงเห็นเพื่อนร่วมชาติ สหาย และญาติๆที่สมรภูมิจิตใจรู้สึกตื้นตันไปด้วยความเมตตาสงสารต่อผู้ที่ตัดสินใจมาสู้รบกันเอง สำหรับเหล่าทหารของพระองค์เองนั้น อรฺชุน ก็ทรงรู้สึกมีความสงสารตั้งแต่ต้น และแม้กระทั่งกับเหล่าทหารของฝ่ายตรงข้ามก็ยังทรงมีความเมตตาสงสารที่เห็นความตายของพวกเขาใกล้เข้ามา ขณะทรงคิดเช่นนี้แขนขารู้สึกสั่นรัว ปากแห้งผากลง มีความตื่นตระหนกที่ได้เห็นจิตวิญญาณแห่งการต่อสู้ของพวกเขา ตามจริงแล้วเกือบทั้งกองทัพก็เป็นญาติทางสายเลือดเดียวกับ อรฺชุน ได้มาเพื่อที่จะสู้รบกับเขา ทำให้สาวกผู้ใจดีเช่น อรฺชุน ทรงรู้สึกหวั่นใจ ถึงแม้ว่าไม่ได้กล่าวไว้ที่นี้เราก็ยังจะสามารถเห็นภาพได้อย่างง่ายๆว่าไม่เพียงแต่แขนขาสั่น และปากแห้งผากเท่านั้น แต่ว่ายังทรงร่ำไห้ด้วยความเมตตาสงสาร ลักษณะอาการของ อรฺชุน เช่นนี้ทรงมิใช่เกิดขึ้นจากความอ่อนแอ แต่เนื่องด้วยหัวใจที่อ่อนโยนซึ่งเป็นอาการของสาวกผู้บริสุทธิ์ขององค์ภควานฺ จึงได้มีการกล่าวไว้ว่า

ยสฺยาสฺติ ภกฺติรฺ ภควตฺยฺ อกิญฺจนา
สไรฺวรฺ คุไณสฺ ตตฺร สมาสเต สุราห์
หราวฺ อภกฺตสฺย กุโต มหทฺ-คุณา
มโน-รเถนาสติ ธาวโต พหิห์
“ผู้ที่อุทิศตนเสียสละอย่างแน่วแน่มั่นคงต่อบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้าจะมีคุณสมบัติที่ดีทั้งหมดของเหล่าเทวดา แต่ผู้ที่ไม่ใช่สาวกขององค์ภควานฺ ซึ่งมีแต่คุณสมบัติทางวัตถุจะมีคุณค่าเพียงเล็กน้อย เพราะเขาจะวุ่นวายอยู่ในระดับของจิตใจ และแน่นอนว่าจะไปหลงเสน่ห์ยั่วยวนของพลังงานวัตถุ” (ภาควต 5.18.12)