ภควัท-คีตา ฉบับเดิม

บทที่ สิบเอ็ด

รูปลักษณ์จักรวาล

โศลก 15

arjuna uvāca
paśyāmi devāṁs tava deva dehe
sarvāṁs tathā bhūta-viśeṣa-saṅghān
brahmāṇam īśaṁ kamalāsana-stham
ṛṣīṁś ca sarvān uragāṁś ca divyān
อรฺชุน อุวาจ
ปศฺยามิ เทวำสฺ ตว เทว เทเห
สรฺวำสฺ ตถา ภูต-วิเศษ-สงฺฆานฺ
พฺรหฺมาณมฺ อีศํ กมลาสน-สฺถมฺ
ฤษีํศฺ จ สรฺวานฺ อุรคำศฺ จ ทิวฺยานฺ
อรฺชุนห์ อุวาจอรฺชุน ตรัส, ปศฺยามิ — ข้าพเจ้าเห็น, เทวานฺ — เทวดาทั้งหลาย, ตว — ของพระองค์, เทว — องค์ภควานฺ, เทเห — ในร่าง, สรฺวานฺ — ทั้งหมด, ตถา — เช่นกัน, ภูต — สิ่งมีชีวิต, วิเศษ-สงฺฆานฺ — มารวมกันโดยเฉพาะ, พฺรหฺมาณมฺ — พระพรหม, อีศมฺ — พระศิวะ, กมล-อาสน-สฺถมฺ — ประทับอยู่บนดอกบัว, ฤษีนฺ — เหล่านักปราชญ์ผู้ยิ่งใหญ่, — เช่นกัน, สรฺวานฺ — ทั้งหมด, อุรคานฺ — พวกนาค, — เช่นกัน, ทิวฺยานฺ — ทิพย์

คำแปล

อรฺชุน ตรัสว่า ศฺรี กฺฤษฺณที่รัก ข้าพเจ้าเห็นมวลเทวดาและมวลสิ่งมีชีวิตมารวมกันอยู่ในพระวรกายของพระองค์ข้าพเจ้าเห็นพระพรหมทรงประทับอยู่บนดอกบัว พร้อมทั้งพระศิวะ เหล่านักปราชญ์ และนาคทิพย์ทั้งหลาย

คำอธิบาย

อรฺชุน ทรงเห็นทุกสิ่งทุกอย่างในจักรวาลดังนั้นจึงทรงเห็นพระพรหมผู้ทรงเป็นชีวิตแรกในจักรวาล และพญานาคทิพย์ที่ ครฺโภทก-ศายี วิษฺณุ ทรงบรรทมอยู่ในช่วงล่างของจักรวาล แท่นบรรทมนาคราชนี้เรียกว่า วาสุกิ ยังมีนาคอื่นๆที่ชื่อว่า วาสุกิ อรฺชุน ทรงสามารถเห็นเริ่มต้นจาก ครฺโภทก-ศายี วิษฺณุ ไปจนถึงส่วนสูงสุดของจักรวาลบนโลกรูปดอกบัวที่ที่พระพรหมผู้ทรงเป็นชีวิตแรกในจักรวาลประทับอยู่ เช่นนี้หมายความว่าจากจุดเริ่มต้นไปจนถึงจุดจบ อรฺชุน ผู้ทรงประทับอยู่บนราชรถเพียงที่เดียวสามารถเห็นทุกสิ่งทุกอย่าง ที่เป็นเช่นนี้ได้ก็เนื่องมาจากพระกรุณาธิคุณขององค์ภควานฺ กฺฤษฺณ