ภควัท-คีตา ฉบับเดิม

บทที่ สิบเอ็ด

รูปลักษณ์จักรวาล

โศลก 3

evam etad yathāttha tvam
ātmānaṁ parameśvara
draṣṭum icchāmi te rūpam
aiśvaraṁ puruṣottama
เอวมฺ เอตทฺ ยถาตฺถ ตฺวมฺ
อาตฺมานํ ปรเมศฺวร
ทฺรษฺฏุมฺ อิจฺฉามิ เต รูปมฺ
ไอศฺวรํ ปุรุโษตฺตม
เอวมฺ — ดังนั้น, เอตตฺ — นี้, ยถา — ตามความเป็นจริง, อาตฺถ — ได้ตรัสแล้ว, ตฺวมฺ — พระองค์, อาตฺมานมฺ — ตัวพระองค์เอง, ปรม-อีศฺวร — โอ้ พระผู้เป็นเจ้าสูงสุด, ทฺรษฺฏุมฺ — เห็น, อิจฺฉามิ — ข้าพเจ้าปรารถนา, เต — ของพระองค์, รูปมฺ — รูปลักษณ์, ไอศฺวรมฺ — ทิพย์, ปุรุษ-อุตฺตม — โอ้ บุคลิกภาพผู้ยอดเยี่ยมที่สุด

คำแปล

โอ้ ผู้ยิ่งใหญ่ที่สุดในบรรดาบุคลิกภาพทั้งหลาย โอ้ รูปลักษณ์สูงสุด ถึงแม้ข้าพเจ้าเห็นอยู่ต่อหน้า ณ ที่นี้ ในสถานภาพอันแท้จริงของพระองค์ ดังที่ทรงอธิบายเกี่ยวกับตัวพระองค์เอง ข้าพเจ้าปรารถนาจะเห็นว่าพระองค์ทรงสด็จเข้าไปในปรากฏการณ์ทางจักรวาลได้อย่างไร ข้าพเจ้าปรารถนาจะเห็นรูปลักษณ์นั้น

คำอธิบาย

องค์ภควานฺตรัสว่าเนื่องจากเสด็จเข้าไปในจักรวาลวัตถุโดยผู้แทนส่วนพระองค์ ปรากฏการณ์ในจักรวาลจึงบังเกิดขึ้นและดำเนินต่อไป อรฺชุน ทรงได้รับแรงดลใจจากคำดำรัสขององค์กฺฤษฺณ แต่เพื่อให้ผู้อื่นมีความมั่นใจว่าในอนาคตอาจมีผู้คิดว่าองค์กฺฤษฺณทรงเป็นบุคคลธรรมดาสามัญ อรฺชุน จึงปรารถนาที่จะเห็นพระองค์ในรูปลักษณ์จักรวาลโดยแท้จริง เพื่อให้เห็นว่าพระองค์ทรงปฏิบัติตนอย่างไรภายในจักรวาล ถึงแม้ทรงอยู่ห่าง อรฺชุน เรียกองค์ภควานฺว่า ปุรุโษตฺตม มีความสำคัญเช่นกัน เนื่องจากทรงเป็นบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้า และทรงปรากฏอยู่ภายในร่างกายของ อรฺชุน เอง แม้ว่าพระองค์ทรงทราบถึงความปรารถนาของ อรฺชุน และเข้าใจว่า อรฺชุน ไม่มีความปรารถนาเป็นพิเศษที่จะเห็นพระองค์ในรูปลักษณ์จักรวาล เพราะ อรฺชุน มีความพึงพอใจโดยสมบูรณ์ที่ได้เห็นรูปลักษณ์ส่วนพระองค์ในรูปลักษณ์ กฺฤษฺณ แต่พระองค์ทรงเข้าใจเช่นกันว่า อรฺชุน ปรารถนาจะเห็นรูปลักษณ์จักรวาลเพื่อให้ผู้อื่นมีความมั่นใจ อรฺชุน ทรงไม่มีความปรารถนาส่วนตัวที่จะต้องยืนยัน องค์กฺฤษฺณทรงเข้าใจเช่นเดียวกันว่า อรฺชุน ปรารถนาจะเห็นรูปลักษณ์จักรวาลเพื่อวางเป็นบรรทัดฐาน เพราะในอนาคตจะมีคนหลอกลวงมากมายที่อ้างตนเองว่าเป็นอวตารขององค์ภควานฺ ฉะนั้นผู้คนควรระมัดระวังคนที่จะมาอ้างตนเองว่าเป็นองค์กฺฤษฺณ และเขาควรเตรียมพร้อมที่จะแสดงรูปลักษณ์จักรวาลของตนเพื่อยืนยันกับสิ่งที่ได้อวดอ้างไว้