ภควัท-คีตา ฉบับเดิม

บทที่ สิบเอ็ด

รูปลักษณ์จักรวาล

โศลก 46

kirīṭinaṁ gadinaṁ cakra-hastam
icchāmi tvāṁ draṣṭum ahaṁ tathaiva
tenaiva rūpeṇa catur-bhujena
sahasra-bāho bhava viśva-mūrte
กิรีฏินํ คทินํ จกฺร-หสฺตมฺ
อิจฺฉามิ ตฺวำ ทฺรษฺฏุมฺ อหํ ตไถว
เตไนว รูเปณ จตุรฺ-ภุเชน
สหสฺร-พาโห ภว วิศฺว-มูรฺเต
กิรีฏินมฺ — พร้อมทั้งมงกุฎ, คทินมฺ — กับคทา, จกฺร-หสฺตมฺ — กงจักรในมือ, อิจฺฉามิ — ข้าพเจ้าปรารถนา, ตฺวามฺ — พระองค์, ทฺรษฺฏุมฺ — เห็น, อหมฺ — ข้าพเจ้า, ตถา เอว — ในตำแหน่งนั้น, เตน เอว — ในสิ่งนั้น, รูเปณ — รูปลักษณ์, จตุห์-ภุเชน — สี่กร, สหสฺร-พาโห — โอ้ ผู้ทรงมีพันกร, ภว — กลายมาเป็น, วิศฺว-มูรฺเต — โอ้ รูปลักษณ์จักรวาล

คำแปล

โอ้ รูปลักษณ์จักรวาล โอ้ พระเจ้าพันกร ข้าพเจ้าทรงปรารถนาเห็นพระองค์ในรูปลักษณ์สี่กรที่ทรงมงกุฏพร้อมทั้งคทา กงจักร สังข์ และดอกบัวที่พระกร ข้าพเจ้าปรารถนาจะเห็นพระองค์ในรูปลักษณ์นั้น

คำอธิบาย

ใน พฺรหฺม-สํหิตา (5.39) กล่าวไว้ว่า รามาทิ-มูรฺติษุ กลา-นิยเมน ติษฺฐนฺ องค์ภควานฺทรงสถิตชั่วกัลปวสานในรูปลักษณ์นับจำนวนเป็นร้อยๆพันๆ และรูปลักษณ์ที่สำคัญๆคือ ราม, นฺฤสึห, นารายณ ฯลฯ มีรูปลักษณ์ที่นับจำนวนไม่ถ้วนแต่ อรฺชุน ทรงทราบว่าองค์กฺฤษฺณทรงเป็น ภควานฺ องค์เดิมและทรงแสดงรูปลักษณ์จักรวาลชั่วคราว บัดนี้ อรฺชุน ทรงปรารถนาที่จะเห็นรูปลักษณ์ทิพย์แห่งองค์นารายณ์ โศลกนี้ได้สถาปนาข้อความของ ศฺรีมทฺ-ภาควตมฺ โดยปราศจากความสงสัยว่าองค์กฺฤษฺณ คือบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้าองค์แรก และรูปลักษณ์อื่นๆทั้งหมดกำเนิดมาจากพระองค์องค์กฺฤษฺณทรงไม่แตกต่างจากภาคแบ่งแยกอันสมบูรณ์ของพระองค์และทรงเป็นองค์ภควานฺไม่ว่าจะอยู่ในรูปลักษณ์ใด ในรูปลักษณ์ทั้งหมดเหล่านี้พระองค์ทรงมีความสดชื่นเหมือนกับเด็กหนุ่ม นี่คือลักษณะนิรันดรของบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้า ผู้ที่รู้จักองค์กฺฤษฺณจะเป็นผู้มีอิสระภาพจากมลทินทั้งหมดแห่งโลกวัตถุทันที