ภควัท-คีตา ฉบับเดิม

บทที่ สิบเจ็ด

ระดับแห่งความศรัทธา

โศลก 4

yajante sāttvikā devān
yakṣa-rakṣāṁsi rājasāḥ
pretān bhūta-gaṇāṁś cānye
yajante tāmasā janāḥ
ยชนฺเต สาตฺตฺวิกา เทวานฺ
ยกฺษ-รกฺษำสิ ราชสาห์
เปฺรตานฺ ภูต-คณำศฺ จาเนฺย
ยชนฺเต ตามสา ชนาห์
ยชนฺเต — บูชา, สาตฺตฺวิกาห์ — พวกที่อยู่ในระดับความดี, เทวานฺ — เหล่าเทวดา, ยกฺษ-รกฺษำสิ — เหล่ามาร, ราชสาห์ — พวกที่อยู่ในระดับตัณหา, เปฺรตานฺ — ดวงวิญญาณของผู้ตาย, ภูต-คณานฺ — ภูตผี, จ — และ, อเนฺย — สิ่งอื่นๆ, ยชนฺเต — บูชา, ตามสาห์ — ในระดับอวิชชา, ชนาห์ — ผู้คน

คำแปล

มนุษย์ในระดับความดีบูชาเทวดา พวกที่อยู่ในระดับตัณหาบูชามาร และพวกที่อยู่ในระดับอวิชชาบูชาภูตผีและดวงวิญญาณ

คำอธิบาย

โศลกนี้บุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้าทรงอธิบายผู้บูชาต่างๆตามกิจกรรมภายนอก ตามคำสั่งสอนของพระคัมภีร์บุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้าองค์เดียวเท่านั้นที่ควรได้รับการบูชา แต่พวกที่ไม่ศรัทธาหรือไม่รอบรู้คำสั่งสอนของพระคัมภีร์มากนักจะบูชาสิ่งต่างๆตามสถานภาพโดยเฉพาะของตนในระดับต่างๆของธรรมชาติวัตถุ พวกที่สถิตในความดีโดยทั่วไปบูชาเทวดารวมทั้งพระพรหม พระศิวะ และองค์อื่นๆเช่น พระอินทร์ พระจันทร์ และพระอาทิตย์ มีเทวดามากมาย พวกที่อยู่ในความดีบูชาเทวดาเฉพาะองค์เพื่อจุดมุ่งหมายโดยเฉพาะ พวกที่อยู่ในระดับตัณหาบูชามาร เราคงจำได้ว่าระหว่างสงครามโลกครั้งที่สอง ชายผู้หนึ่งที่กัลกัตตาบูชาฮิตเลอร์ด้วยความรู้สึกขอบคุณสงครามที่ทำให้เขาร่ำรวยมหาศาลกับการทำธุรกิจในตลาดมืด ในทำนองเดียวกันพวกที่อยู่ในระดับตัณหาและอวิชชาโดยทั่วไปจะเลือกมนุษย์ผู้มีอำนาจเป็นพระเจ้า โดยคิดว่าบูชาผู้ใดในฐานะที่เป็นพระเจ้าก็ได้แล้วจะบรรลุผลเช่นเดียวกัน

ได้อธิบายไว้อย่างชัดเจนตรงนี้ว่า พวกที่อยู่ในระดับตัณหาบูชาและสร้างเทพเหล่านี้ พวกที่อยู่ในระดับอวิชชา ในความมืดบูชาดวงวิญญาณที่ตายไปแล้ว บางครั้งผู้คนบูชาสุสานของคนตาย การบริการทางเพศพิจารณาว่าอยู่ในระดับความมืดเช่นเดียวกัน ในทำนองเดียวกันหมู่บ้านที่อยู่ห่างไกลในประเทศอินเดียมีคนบูชาภูตผี เราพบว่าในประเทศอินเดียชนชั้นที่ต่ำบางครั้งไปในป่าและหากรู้ว่ามีผีอยู่ในต้นไม้ก็จะบูชาต้นไม้และถวายเครื่องสังเวย การบูชาต่างๆเหล่านี้ไม่ใช่เป็นการบูชาองค์ภควานฺที่แท้จริง การบูชาองค์ภควานฺมีไว้สำหรับบุคคลที่สถิตในระดับทิพย์อยู่ในความดีบริสุทธิ์ ใน ศฺรีมทฺ-ภาควตมฺ (4.3.23) กล่าวไว้ว่า สตฺตฺวํ วิศุทฺธํ วสุเทว-ศพฺทิตมฺ “เมื่อมนุษย์สถิตในความดีบริสุทธิ์เขาจะบูชา วาสุเทว” คำแปลคือ พวกที่บริสุทธิ์จากระดับแห่งธรรมชาติวัตถุโดยสมบูรณ์และสถิตในระดับทิพย์จะบูชาองค์ภควานฺ

พวกไม่เชื่อในรูปลักษณ์ถือว่าสถิตในระดับความดีและบูชาเทวดาห้าประเภทคือ บูชาองค์วิษฺณุที่ไร้รูปลักษณ์ในรูปของโลกวัตถุซึ่งรู้กันในชื่อปรัชญา วิษฺณุ พระวิษฺณุทรงเป็นภาคแบ่งแยกขององค์ภควานฺ แต่พวกไม่เชื่อในรูปลักษณ์เพราะสุดท้ายก็ไม่เชื่อในบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้า จินตนาการว่ารูปลักษณ์ของพระวิษฺณุก็เหมือนอีกมุมหนึ่งของ พฺรหฺมนฺ ที่ไร้รูปลักษณ์ ในทำนองเดียวกันพวกนี้จะจินตนาการว่าพระพรหมก็ไร้รูปลักษณ์และอยู่ในระดับตัณหาทางวัตถุ บางครั้งพวกเขาอธิบายถึงเทพห้าประเภทที่บูชาได้ แต่เนื่องจากคิดว่าสัจธรรมคือ พฺรหฺมนฺ อันไร้รูปลักษณ์จึงกำจัดรูปบูชาออกทั้งหมดในตอนจบ ข้อสรุปคือ คุณลักษณะต่างๆของระดับแห่งธรรมชาติวัตถุสามารถทำให้บริสุทธิ์ได้จากการมาคบหาสมาคมกับบุคคลผู้อยู่ในธรรมชาติทิพย์