ภควัท-คีตา ฉบับเดิม

บทที่ สอง

บทสรุป ภควัท-คีตา

โศลก 10

tam uvāca hṛṣīkeśaḥ
prahasann iva bhārata
senayor ubhayor madhye
viṣīdantam idaṁ vacaḥ
ตมฺ อุวาจ หฺฤษีเกศห์
ปฺรหสนฺนฺ อิว ภารต
เสนโยรฺ อุภโยรฺ มเธฺย
วิษีทนฺตมฺ อิทํ วจห์
ตมฺ — แต่เขา, อุวาจ — ตรัส, หฺฤษีเกศห์ — องค์กฺฤษฺณ เจ้าแห่งประสาทสัมผัส, ปฺรหสนฺ — ทรงแย้มพระสรวล, อิว — เหมือนเช่นนั้น, ภารต โอ้ ธฺฤตราษฺฏฺร ผู้สืบราชวงศ์ ภรต, เสนโยห์ — ของศัตรู, อุภโยห์ — ของทั้งสองฝ่าย, มเธฺย — ระหว่าง, วิษีทนฺตมฺ — แด่ผู้ที่มีความโศกเศร้า, อิทมฺ — ต่อไปนี้, วจห์ — คำพูด

คำแปล

โอ้ ผู้สืบราชวงศ์ ภรต ขณะนั้น องค์กฺฤษฺณทรงแย้มพระสรวลอยู่ท่ามกลางกองทัพทั้งสองฝ่าย และตรัสแด่ อรฺชุน ผู้ทรงเปี่ยมไปด้วยความเศร้าโศกดังต่อไปนี้

คำอธิบาย

การสนทนาได้ดำเนินต่อไประหว่างสหายสนิทผู้ทรงมีพระนามว่า หฺฤษีเกศ และ คุฑาเกศ ในฐานะที่เป็นสหายทั้งคู่ทรงอยู่ในระดับเดียวกัน แต่องค์หนึ่งอาสามาเป็นศิษย์ องค์กฺฤษฺณทรงแย้มพระสรวลเพราะสหายของพระองค์ยอมมาเป็นศิษย์ ในฐานะที่เป็นเจ้าของมวลชีวิตพระองค์ทรงอยู่ในสถานภาพที่เหนือกว่าคือ เป็นพระอาจารย์ของทุกๆชีวิต แต่พระองค์ทรงยอมเป็นสหาย เป็นโอรส หรือเป็นที่รักของสาวกผู้ปรารถนาที่จะให้พระองค์แสดงบทเหล่านี้ เมื่อได้รับการยอมรับให้เป็นพระอาจารย์ก็ทรงรับบทนี้ทันที และตรัสต่อสาวกเยี่ยงพระอาจารย์ด้วยสุรเสียงอันหนักแน่น การสนทนาระหว่างพระอาจารย์ และศิษย์ได้มีการแลกเปลี่ยนกันอย่างเปิดเผยต่อหน้ากองทัพทั้งสองฝ่ายเพื่อประโยชน์ของทุกคน ฉะนั้นการสนทนา ภควัท-คีตา มิใช่สำหรับเฉพาะบุคคล สมาคม หรือเฉพาะสังคมใดสังคมหนึ่งเท่านั้น แต่สำหรับทุกคนไม่ว่าจะเป็นมิตร หรือเป็นศัตรูก็มีสิทธิ์รับฟังได้เท่าเทียมกัน