ภควัท-คีตา ฉบับเดิม
บทที่ สอง
บทสรุป ภควัท-คีตา
โศลก 58
yadā saṁharate cāyaṁ
kūrmo ’ṅgānīva sarvaśaḥ
indriyāṇīndriyārthebhyas
tasya prajñā pratiṣṭhitā
kūrmo ’ṅgānīva sarvaśaḥ
indriyāṇīndriyārthebhyas
tasya prajñā pratiṣṭhitā
ยทา สํหรเต จายํ
กูรฺโม ’งฺคานีว สรฺวศห์
อินฺทฺริยาณีนฺทฺริยารฺเถภฺยสฺ
ตสฺย ปฺรชฺญา ปฺรติษฺฐิตา
กูรฺโม ’งฺคานีว สรฺวศห์
อินฺทฺริยาณีนฺทฺริยารฺเถภฺยสฺ
ตสฺย ปฺรชฺญา ปฺรติษฺฐิตา
ยทา — เมื่อ, สํหรเต — ม้วนกลับ, จ — เช่นกัน, อยมฺ — เขา, กูรฺมห์ — เต่า, องฺคานิ — แขน ขา, อิว — เหมือน, สรฺวศห์ — ทั้งหมด, อินฺทฺริยาณิ — ประสาทสัมผัสต่างๆ, อินฺทฺริย-อรฺเถภฺยห์ — จากอายตะภายนอก, ตสฺย — ของเขา, ปฺรชฺญา — จิตสำนึก, ปฺรติษฺฐิตา — มั่นคง
คำแปล
ผู้ที่สามารถดึงประสาทสัมผัสของตนเองให้กลับมาจากอายตนะภายนอก
คำอธิบาย
การทดสอบโยคี สาวก หรือดวงวิญญาณผู้รู้แจ้งแห่งตน คือเขาจะสามารถควบคุมประสาทสัมผัสตามแผนของตนเองได้ อย่างไรก็ดี คนส่วนใหญ่จะเป็นทาสของประสาทสัมผัสจึงให้ประสาทสัมผัสเป็นผู้นำทาง นี่คือคำตอบต่อคำถามที่ว่าโยคีนั้นสถิตอย่างไร ประสาทสัมผัสเปรียบเสมือนงูพิษที่ต้องการทำอะไรตามอำเภอใจอย่างไร้กฎเกณฑ์ โยคี หรือสาวกจะต้องเข็มแข็งมากในการควบคุมงูเหมือนกับหมองูผู้ไม่ยอมปล่อยให้งูเลื้อยไปอย่างอิสระ มีกฎเกณฑ์มากมายในพระคัมภีร์ที่เปิดเผยบ้างเป็นข้อห้าม บ้างเป็นข้อปฏิบัติ นอกจากว่าเราสามารถจะทำตามข้อห้ามและข้อปฏิบัติและควบคุมตนเองจากความสุขทางประสาทสัมผัสนั้นได้ มิฉะนั้นก็จะเป็นไปไม่ได้ที่จะมีความแน่วแน่มั่นคงในกฺฤษฺณจิตสำนึก ตัวอย่างที่ดีที่สุด ณ ที่นี้คือเต่า ไม่ว่าในขณะใดเต่าสามารถหดประสาทสัมผัสของตนเองให้เข้ามาอยู่ภายในกระดองและยืดออกมาใหม่เมื่อต้องการใช้งาน ทำนองเดียวกันประสาทสัมผัสของบุคคลในกฺฤษฺณจิตสำนึกนั้นจะใช้เฉพาะในจุดมุ่งหมายเพื่อรับใช้องค์ภควานฺเท่านั้นมิฉะนั้นก็จะดึงกลับมา อรฺชุน ทรงได้รับคำสั่งสอน ณ ที่นี้ว่าให้ใช้ประสาทสัมผัสของพระองค์เพื่อรับใช้องค์ภควานฺ แทนที่จะใช้เพื่อความพึงพอใจของตนเอง การรักษาประสาทสัมผัสไว้เพื่อรับใช้องค์ภควานฺอยู่เสมอ คือตัวอย่างเปรียบเทียบกับเต่าที่สามารถรักษาประสาทสัมผัสของตนเองไว้ให้อยู่ภายในได้