ภควัท-คีตา ฉบับเดิม

บทที่ สอง

บทสรุป ภควัท-คีตา

โศลก 60

yatato hy api kaunteya
puruṣasya vipaścitaḥ
indriyāṇi pramāthīni
haranti prasabhaṁ manaḥ
ยตโต หฺยฺ อปิ เกานฺเตย
ปุรุษสฺย วิปศฺจิตห์
อินฺทฺริยาณิ ปฺรมาถีนิ
หรนฺติ ปฺรสภํ มนห์
ยตตห์ — ขณะที่พยายาม, หิ — แน่นอน, อปิ — ถึงแม้ว่า, เกานฺเตย — โอ้ โอรสพระนาง กุนฺตี, ปุรุษสฺย — ของมนุษย์, วิปศฺจิตห์ — เต็มไปด้วยความรู้ที่แยกแยะ, อินฺทฺริยาณิ — ประสาทสัมผัส, ปฺรมาถีนิ — เร่าร้อน, หรนฺติ — โยน, ปฺรสภมฺ — โดยการบังคับ, มนห์ — จิตใจ

คำแปล

โอ้ อรฺชุน ประสาทสัมผัสนั้นรุนแรงและรวดเร็วมากจนสามารถบังคับนำพาจิตใจให้เตลิดเปิดเปิงไป แม้จิตใจของผู้มีดุลยพินิจที่พยามยามควบคุมมัน

คำอธิบาย

มีนักบุญผู้คงแก่เรียน นักปราชญ์ และนักทิพย์นิยมมากมายที่พยายามเอาชนะประสาทสัมผัส แต่ถึงจะพยายามอย่างไรแม้แต่ผู้ที่เก่งกาจที่สุดบางครั้งยังพ่ายแพ้ตกลงมาเสพสุขทางประสาทสัมผัสวัตถุอันเนื่องมาจากจิตใจที่หวั่นไหว แม้แต่ วิศฺวามิตฺร ผู้เป็นทั้งนักปราชญ์ที่ยิ่งใหญ่และโยคีที่สมบูรณ์ได้ถูกนางเมนะคายั่วยวนให้ไปเสพสุขทางเพศ ถึงแม้ว่าโยคีพยายามที่จะควบคุมประสาทสัมผัสด้วยการบำเพ็ญเพียรอย่างหนักและฝึกโยคะด้วยวิธีการต่างๆ และแน่นอนว่ายังมีตัวอย่างคล้ายคลึงกันนี้อีกมากในประวัติศาสตร์โลก ฉะนั้นจึงเป็นการยากมากที่จะควบคุมจิตใจและประสาทสัมผัสโดยไม่มีกฺฤษฺณจิตสำนึกอย่างสมบูรณ์ หากไม่ใช้จิตใจทำสมาธิอยู่ที่องค์กฺฤษฺณ เราก็จะไม่สามารถหยุดกิจกรรมทางวัตถุได้ ศฺรี ยามุนาจารฺย นักบุญและสาวกผู้ยิ่งใหญ่ได้ให้ตัวอย่างเชิงปฏิบัติดังนี้

ยทฺ-อวธิ มม เจตห์ กฺฤษฺณ-ปาทารวินฺเท
นว-นว-รส-ธามนฺยฺ อุทฺยตํ รนฺตุมฺ อาสีตฺ
ตทฺ-อวธิ พต นารี-สงฺคเม สฺมรฺยมาเน
ภวติ มุข-วิการห์ สุษฺฐุ นิษฺฐีวนํ จ
“ตั้งแต่นำจิตใจมาปฏิบัติรับใช้พระบาทรูปดอกบัวขององค์ศฺรีกฺฤษฺณ อาตมาได้รับความสุขในอารมณ์ทิพย์ที่สดใหม่อยู่เสมอ เมื่อใดที่เริ่มคิดถึงเรื่องเพศสัมพันธ์กับผู้หญิง อาตมาจะเมินหน้าหนีทันที และถ่มน้ำลายให้กับความคิดเช่นนี้”

กฺฤษฺณจิตสำนึกมีความสวยงามแบบทิพย์จนทำให้ความสุขทางวัตถุหมดรสชาติไปโดยปริยาย เหมือนกับคนที่หิวโหยเมื่อได้รับประทานอาหารที่มีคุณค่าทางอาหารในปริมาณที่เพียงพอจะรู้สึกพึงพอใจ มหาราช อมฺพรีษ ทรงได้รับชัยชนะจากโยคีผู้ยิ่งใหญ่ ดุรวาสา มุนิ เพียงเพราะว่าจิตใจของพระองค์ทรงปฏิบัติอยู่ในกฺฤษฺณจิตสำนึก (ส ไว มนห์ กฺฤษฺณ-ปทารวินฺทโยรฺ วจำสิ ไวกุณฺฐ-คุณานุวรฺณเน)