ภควัท-คีตา ฉบับเดิม

บทที่ สี่

ความรู้ทิพย์

โศลก 4

arjuna uvāca
aparaṁ bhavato janma
paraṁ janma vivasvataḥ
katham etad vijānīyāṁ
tvam ādau proktavān iti
อรฺชุน อุวาจ
อปรํ ภวโต ชนฺม
ปรํ ชนฺม วิวสฺวตห์
กถมฺ เอตทฺ วิชานียำ
ตฺวมฺ อาเทา โปฺรกฺตวานฺ อิติ
อรฺชุนห์ อุวาจอรฺชุน ตรัส, อปรมฺ — อ่อนวัยกว่า, ภวตห์ — ของท่าน, ชนฺม — เกิด, ปรมฺ — อาวุโสกว่า, ชนฺม — เกิด, วิวสฺวตห์ — แห่งองค์สุริยเทพ, กถมฺ — อย่างไร, เอตตฺ — นี้, วิชานียามฺ — ข้าพเจ้าจะเข้าใจ, ตฺวมฺ — ท่าน, อาเทา — ในตอนต้น, โปฺรกฺตวานฺ — สอน, อิติ — ดังนั้น

คำแปล

อรฺชุน ตรัสว่า สุริยเทพ วิวสฺวานฺ ทรงเป็นผู้อาวุโสกว่าและประสูติก่อนพระองค์ข้าพเจ้าจะทราบได้อย่างไรว่าในตอนแรกพระองค์ทรงสอนศาสตร์นี้แก่สุริยเทพ

คำอธิบาย

อรฺชุน ทรงได้รับการยอมรับว่าเป็นสาวกขององค์ภควานฺ ฉะนั้นจะทรงไม่เชื่อในคำดำรัสขององค์กฺฤษฺณได้อย่างไร อันที่จริง อรฺชุน ทรงมิได้ถามคำถามนี้เพื่อพระองค์เอง แต่ทรงถามเพื่อผู้ที่ไม่เชื่อในบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้า หรือเพื่อหมู่มารผู้ไม่ชอบความคิดที่ว่าองค์กฺฤษฺณควรได้รับการยอมรับว่าทรงเป็นบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้า อรฺชุน ทรงถามคำถามนี้เพื่อพวกมารเท่านั้น ประหนึ่งว่าไม่ทราบเกี่ยวกับบุคลิกภาพแห่งพระเจ้าหรือองค์กฺฤษฺณดังจะมีหลักฐานในบทที่สิบ อรฺชุน ทรงทราบเป็นอย่างดีว่าองค์กฺฤษฺณทรงเป็นบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้าทรงเป็นแหล่งกำเนิดของทุกสิ่งทุกอย่างและทรงเป็นคำสุดท้ายในความเป็นทิพย์ แน่นอนว่าองค์กฺฤษฺณทรงปรากฏพระวรกายเป็นโอรสของพระนาง เทวกี บนโลกนี้แล้วองค์กฺฤษฺณจะทรงรักษาความเป็นบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้าบุคคลแรกผู้ทรงความเป็นอมตะได้อย่างไรนั้นเป็นสิ่งที่สามัญชนทั่วไปเข้าใจได้ยากมาก ดังนั้นเพื่อทำให้จุดนี้กระจ่างขึ้น อรฺชุน ทรงตั้งคำถามต่อหน้าพระพักตร์ขององค์กฺฤษฺณเพื่อให้พระองค์ตรัสเยี่ยงผู้ที่เชื่อถือได้ และเป็นที่ยอมรับกันทั่วสากลโลกว่าองค์กฺฤษฺณทรงเป็นผู้มีอำนาจเชื่อถือได้สูงสุดไม่เพียงแต่ปัจจุบันนี้เท่านั้น แต่เป็นที่ยอมรับมาตั้งแต่โบราณกาลมีแต่พวกมารเท่านั้นที่ปฏิเสธพระองค์ อย่างไรก็ดีเนื่องจากองค์กฺฤษฺณทรงเป็นผู้มีอำนาจเชื่อถือได้ที่ยอมรับกันโดยทั่วไป อรฺชุน ทรงตั้งคำถามนี้ต่อหน้าพระองค์เพื่อให้องค์กฺฤษฺณทรงอธิบายถึงตัวพระองค์เองโดยไม่ต้องให้พวกมารมาพรรณนา แล้วพยายามบิดเบือนองค์กฺฤษฺณไปในทางที่พวกมารและสาวกของตนต้องการเข้าใจ มีความจำเป็นที่ทุกคนควรทราบศาสตร์แห่องค์กฺฤษฺณเพื่อประโยชน์แห่งตน ดังนั้นเมื่อองค์กฺฤษฺณตรัสเกี่ยวกับตัวพระองค์เองจึงเป็นสิริมงคลแด่โลกทั้งหลาย สำหรับพวกมารคำอธิบายขององค์กฺฤษฺณเช่นนี้อาจดูแปลกเพราะว่ามารชอบศึกษาเกี่ยวกับองค์กฺฤษฺณจากมุมมองของตนเอง แต่สาวกยินดีต้อนรับพระดำรัสขององค์กฺฤษฺณด้วยหัวใจ เมื่อองค์กฺฤษฺณทรงเป็นผู้ตรัสเองสาวกจะเคารพบูชาพระดำรัสที่เชื่อถือได้ของพระองค์เสมอเพราะสาวกมีความกระตือรือร้นที่จะทราบเกี่ยวกับองค์กฺฤษฺณให้มากยิ่งขึ้น ผู้ไม่เชื่อในองค์ภควานฺคิดว่าองค์กฺฤษฺณทรงเป็นมนุษย์ธรรมดาด้วยวิธีนี้อาจรู้ว่าพระองค์ทรงเหนือมนุษย์เป็น สจฺ-จิทฺ-อานนฺท-วิคฺรห ที่ทรงเป็นรูปลักษณ์อมตะแห่งความสุขเกษมสำราญและความรู้ ทรงเป็นทิพย์อยู่เหนือการครอบงำของสามลักษณะแห่งธรรมชาติวัตถุ และทรงอยู่เหนืออิทธิพลของเวลาและอวกาศ สาวกขององค์กฺฤษฺณ เช่น อรฺชุน ทรงอยู่เหนือความเข้าใจผิดทั้งปวงอย่างไร้ข้อกังขาเกี่ยวกับสภาวะความเป็นทิพย์ขององค์กฺฤษฺณ ที่ อรฺชุน ทรงตั้งคำถามนี้ต่อหน้าพระพักตร์ขององค์ภควานฺนั้นเป็นเพียงความพยายามของสาวกเพื่อท้าทายท่าทีของผู้ไม่เชื่อในองค์ภควานฺที่คิดว่าองค์กฺฤษฺณทรงเป็นมนุษย์ธรรมดา ผู้อยู่ภายใต้อำนาจของสามระดับแห่งธรรมชาติวัตถุ