ภควัท-คีตา ฉบับเดิม

บทที่ แปด

การบรรลุถึงองค์ภควานฺ

โศลก 9

kaviṁ purāṇam anuśāsitāram
aṇor aṇīyāṁsam anusmared yaḥ
sarvasya dhātāram acintya-rūpam
āditya-varṇaṁ tamasaḥ parastāt
กวึ ปุราณมฺ อนุศาสิตารมฺ
อโณรฺ อณียำสมฺ อนุสฺมเรทฺ ยห์
สรฺวสฺย ธาตารมฺ อจินฺตฺย-รูปมฺ
อาทิตฺย-วรฺณํ ตมสห์ ปรสฺตาตฺ
กวิมฺ — ผู้ที่รู้ทุกสิ่งทุกอย่าง, ปุราณมฺ — อาวุโสที่สุด, อนุศาสิตารมฺ — ผู้ควบคุม, อโณห์ — กว่าละอองอณู, อณียำสมฺ — เล็กว่า, อนุสฺมเรตฺ — คิดถึงอยู่เสมอ, ยห์ — ผู้ซึ่ง, สรฺวสฺย — ของทุกสิ่ง, ธาตารมฺ — ผู้ดำรงรักษา, อจินฺตฺย — ไม่สามารถมองเห็น, รูปมฺ — รูปลักษณ์ของพระองค์, อาทิตฺย-วรฺณมฺ — เจิดจรัสเหมือนดวงอาทิตย์, ตมสห์ — ความมืด, ปรสฺตาตฺ — ทิพย์

คำแปล

เราควรทำสมาธิที่องค์ภควานฺในฐานะที่ทรงเป็นผู้รอบรู้ทุกสิ่งทุกอย่าง ทรงเป็นผู้อาวุโสที่สุด ทรงเป็นผู้ควบคุม ทรงเล็กกว่าสิ่งที่เล็กที่สุด ทรงเป็นผู้ดำรงรักษาทุกสิ่งทุกอย่าง ทรงอยู่เหนือแนวคิดทางวัตถุทั้งปวง ไม่สามารถมองเห็นได้ และทรงเป็นบุคคลอยู่เสมอ พระองค์ทรงเจิดจรัสเหมือนดวงอาทิตย์ และทรงเป็นทิพย์เหนือธรรมชาติวัตถุ

คำอธิบาย

วิธีการคิดถึงองค์ภควานฺได้กล่าวไว้ในโศลกนี้ จุดสำคัญที่สุดคือพระองค์ทรงไม่ได้ไร้รูปลักษณ์หรือว่างเปล่า เราไม่สามารถทำสมาธิอยู่ที่บางสิ่งบางอย่างที่ไม่มีรูปลักษณ์หรือว่างเปล่าได้เพราะเป็นสิ่งที่ยากมาก อย่างไรก็ดีวิธีการคิดถึงองค์กฺฤษฺณนั้นง่ายมาก ได้กล่าวไว้ ณ ที่นี้ว่าก่อนอื่นพระองค์ทรงเป็น ปุรุษ หรือบุคคล เราคิดถึงรูปลักษณ์พระรามและรูปลักษณ์องค์กฺฤษฺณไม่ว่าเราจะคิดถึงพระรามหรือองค์กฺฤษฺณ พระองค์ทรงเป็นเช่นไรนั้นได้อธิบายในโศลกนี้ของ ภควัท-คีตา องค์ภควานฺทรงเป็น กวิ หมายความว่าพระองค์รู้อดีต ปัจจุบัน และอนาคต ดังนั้นพระองค์ทรงรู้ทุกสิ่งทุกอย่าง เป็นผู้อาวุโสที่สุดเพราะว่าเป็นแหล่งกำเนิดของทุกสิ่งทุกอย่าง ทุกสิ่งทุกอย่างกำเนิดมากจากพระองค์ พระองค์ยังเป็นผู้ควบคุมจักรวาลสูงสุด ทรงเป็นผู้ดำรงรักษาและผู้สอนมนุษยชาติ ทรงเล็กว่าสิ่งที่เล็กที่สุด สิ่งมีชิวิตมีขนาดเศษหนึ่งส่วนหมื่นของปลายเส้นผม แต่องค์ภควานฺเล็กจนมองไม่เห็นและเสด็จเข้าไปอยู่ในหัวใจของละอองอณูนี้ ดังนั้นพระองค์ถูกเรียกว่าเล็กกว่าสิ่งที่เล็กที่สุด ในฐานะที่เป็นองค์ภควานฺพระองค์ทรงสามารถเสด็จเข้าไปในละอองอณูและเข้าไปในหัวใจของสิ่งที่เล็กที่สุด และควบคุมเขาในฐานะที่เป็นอภิวิญญาณ แม้จะเล็กขนาดนี้พระองค์ยังแผ่กระจายไปทั่วและดำรงรักษาทุกสิ่งทุกอย่าง ทรงเป็นผู้ค้ำจุนระบบดาวเคราะห์ต่างๆทั้งหมดนี้ เราประหลาดใจอยู่เสมอว่าดาวเคราะห์อันมหึมาเหล่านี้ลอยอยู่ในอากาศได้อย่างไร ได้กล่าวไว้ ณ ที่นี้ว่า ด้วยพลังอำนาจอันมองไม่เห็นขององค์ภควานฺพระองค์ทรงค้ำจุนดาวเคราะห์มหึมาทั้งหลายเหล่านี้รวมทั้งระบบต่างๆของหมู่ดวงดาว คำว่า อจินฺตฺย (“ไม่สามารถมองเห็น”) มีความสำคัญเกี่ยวเนื่องกันนี้ พลังงานขององค์ภควานฺอยู่เหนือขอบเขตวิศัยทัศน์ของพวกเรา ดังนั้นจึงเรียกว่าไม่สามารถมองเห็น (อจินฺตฺย) ผู้ใดจะสามารถถกเถียงประเด็นนี้ได้ พระองค์ทรงแผ่กระจายในโลกวัตถุนี้ถึงกระนั้นก็อยู่เหนือโลกวัตถุนี้ เราไม่สามารถเข้าใจแม้แต่โลกวัตถุซึ่งไม่มีความสำคัญอันใดเลยเมื่อเปรียบเทียบกับโลกทิพย์แล้วเราจะเข้าใจสิ่งที่สูงไปกว่านี้ได้อย่างไร อจินฺตฺย หมายความว่าโลกวัตถุซึ่งข้อถกเถียงตามตรรกวิทยาและการคาดคะเนทางปรัชญาของเราไม่สามารถสัมผัสสิ่งที่เราไม่สามารถมองเห็นได้ ฉะนั้นบุคคลผู้มีปัญญาจะหลีกเลี่ยงการถกเถียงและการคาดคะเนที่ไร้ประโยชน์ และยอมรับสิ่งที่กล่าวไว้ในพระคัมภีร์ เช่น คัมภีร์พระเวท ภควัท-คีตา และ ศฺรีมทฺ-ภาควตมฺ และปฏิบัติตามหลักการที่วางไว้ เช่นนี้จะนำเราไปสู่ความเข้าใจ