ภควัท-คีตา ฉบับเดิม

บทที่ เก้า

ความรู้ที่ลับสุดยอด

โศลก 15

jñāna-yajñena cāpy anye
yajanto mām upāsate
ekatvena pṛthaktvena
bahudhā viśvato-mukham
ชฺญาน-ยชฺเญน จาปฺยฺ อเนฺย
ยชนฺโต มามฺ อุปาสเต
เอกเตฺวน ปฺฤถกฺเตฺวน
พหุธา วิศฺวโต-มุขมฺ
ชฺญาน-ยชฺเญน — ด้วยการพัฒนาความรู้, จ — เช่นกัน, อปิ — แน่นอน, อเนฺย — ผู้อื่น, ยชนฺตห์ — บูชา, มามฺ — ข้า, อุปาสเต — บูชา, เอกเตฺวน — ในความเป็นหนึ่ง, ปฺฤถกฺเตฺวน — ในสิ่งคู่, พหุธา — ในพหุภาค, วิศฺวตห์-มุขมฺ — และในรูปลักษณ์จักรวาล

คำแปล

บุคคลอื่นๆปฏิบัติการบูชาด้วยการพัฒนาความรู้ บูชาองค์ภควานในฐานะที่เป็นหนึ่งไม่มีสอง ในฐานะที่เป็นพหุภาค และในรูปลักษณ์จักรวาล

คำอธิบาย

โศลกนี้เป็นบทสรุปของโศลกก่อนๆองค์ภควานฺตรัสแด่ อรฺชุน ว่าผู้ที่มีกฺฤษฺณจิตสำนึกอย่างบริสุทธิ์จะไม่รู้จักสิ่งใดนอกจากองค์กฺฤษฺณ เรียกว่า มหาตฺมา ถึงกระนั้นยังมีบุคคลอื่นๆผู้ไม่อยู่ในตำแหน่ง มหาตฺมา โดยแท้จริงแต่ยังบูชาองค์กฺฤษฺณในวิธีต่างๆ ดังที่ได้อธิบายไว้แล้วว่าบางคนอยู่ในความทุกข์ บางคนขาดแคลนเงิน บางคนชอบถาม และบางคนปฏิบัติในการพัฒนาความรู้แต่ยังมีพวกที่ต่ำกว่าซึ่งแบ่งออกเป็นสามพวกคือ (1) ผู้ที่บูชาตนเองว่าเป็นหนึ่งเดียวกับองค์ภควานฺ (2) ผู้ที่อุปโลกคิดรูปลักษณ์ขององค์ภควานฺขึ้นมาและบูชารูปลักษณ์นั้น และ (3) ผู้ที่ยอมรับรูปลักษณ์จักรวาล วิศฺว-รูป ขององค์ภควานฺและบูชารูปลักษณ์นั้น จากที่กล่าวมาทั้งสามกลุ่ม กลุ่มที่บูชาตนเองว่าเป็นองค์ภควานฺถือว่าต่ำสุดที่คิดว่าตนเอง และพระองค์เป็นหนึ่งเดียวกันกลุ่มนี้มีมากที่สุด บุคคลเหล่านี้คิดว่าตนเองเป็นองค์ภควานฺและด้วยความคิดเช่นนี้จึงบูชาตนเอง เช่นนี้ก็เป็นการบูชาพระองค์อีกรูปแบบหนึ่ง เพราะเข้าใจว่าตนเองไม่ใช่ร่างกายวัตถุแต่อันที่จริงเป็นดวงวิญญาณอย่างน้อยที่สุดความรู้สึกนึกคิดแบบนี้เด่นชัดโดยทั่วไปพวกไม่เชื่อในรูปลักษณ์บูชาองค์ภควานฺแบบนี้ พวกที่สองรวมไปถึงกลุ่มที่บูชาเทวดาโดยใช้จินตนาการพิจารณาว่ารูปลักษณ์ใดๆก็เป็นรูปลักษณ์ขององค์ภควานฺ พวกที่สามรวมไปถึงกลุ่มที่ไม่สามารถสำเหนียกสิ่งใดนอกเหนือไปจากปรากฏการณ์ของจักรวาลวัตถุนี้โดยพิจารณาว่าจักรวาลคือสิ่งมีชีวิตที่สูงสุดและบูชาจักรวาลนี้ จักรวาลก็เป็นรูปลักษณ์ขององค์ภควานฺเช่นเดียวกัน