สำรวจกองทัพที่สมรภูมิคุรุคเชทระ
โศลก 28
อารจุนะ อุวาชะฺ
ดริชทะเวมัม สวะ-จะนัม คริชณะ
ยุยุทสุม สะมุพัสทิฺทัมฺ
สีดันทิ มะมะ กาทราณิ
มุคัฺม ชะ พะริชุชยะทิฺ
อารจุนะฮ อุวาชะฺ - อารจุนะตรัส, ดริชทวาฺ - หลังจากเห็น, อิมัมฺ - ทั้งหมดนี้, สวะ-จะนัมฺ - เพื่อนร่วมชาติ, คริชณะฺ - โอ้ คริชณะ, ยุยุทสุมฺ - ทั้งหมดอยู่ในจิตวิญญาณแห่งการสู้รบ, สะมุพัสทิฺทัมฺ - ปรากฏอยู่, สีดันทิฺ - สั่น, มะมะฺ - ของข้า, กาทราณิฺ - แขนขา, มุคัฺมฺ - ปาก, ชะฺ - ด้วยเหมือนกัน, พาริชุชยะทิฺ - แห้งผาก
คำแปลฺ
อารจุนะตรัสว่า โอ้ คริชณะที่รัก การที่เห็นสหายและญาติ ๆ ปรากฏอยู่ต่อหน้าด้วยวิญญาณแห่งการสู้รบเช่นนี้ ข้ารู้สึกว่าแขนขาสั่นไปหมด และปากแห้งผากลง
คำอธิบายฺ
ผู้ใดก็ตามที่อุทิศตนเสียสละอย่างจริงใจต่อองค์ภควาน จะมีคุณสมบัติดี ๆทั้งหมดที่มีอยู่ในผู้มีคุณธรรม หรือในเทวดา แต่ผู้ที่ไม่ใช่สาวกไม่ว่าจะมีคุณสมบัติทางวัตถุมากเพียงใด จากการศึกษาและวัฒนธรรม จะขาดคุณธรรม ฉะนั้น หลังจากที่อารจุนะทรงเห็นเพื่อนร่วมชาติ สหาย และญาติ ๆ ที่สมรภูมิ จิตใจรู้สึกตื้นตันไปด้วยความเมตตาสงสารต่อผู้ที่ตัดสินใจมาสู้รบกันเอง สำหรับเหล่าทหารของพระองค์เองอารจุนะทรงรู้สึกมีความสงสารตั้งแต่ต้น แต่ยังทรงมีความเมตตาสงสารแม้แต่ทหารของฝ่ายตรงข้ามที่เห็นความตายของพวกเขาใกล้เข้ามา ขณะทรงคิดเช่นนี้แขนขารู้สึกสั่นรัว ปากแห้งผาก ตื่นตระหนกที่ได้เห็นวิญญาณแห่งการต่อสู้ของพวกเขา อันที่จริงกองทัพทั้งสองฝ่ายเป็นญาติทางสายเลือดเดียวกัน แล้วจะมาฆ่ากันเองเช่นนี้ ทำให้สาวกเช่นอารจุนะทรงรู้สึกตื้นตันใจ แม้ไม่ได้กล่าวไว้ ณ ที่นี้ เราก็สามารถเห็นภาพได้อย่างง่าย ๆ ว่า ไม่เพียงแต่แขนขาสั่นและปากแห้งเท่านั้น แต่ว่ายังทรงร่ำไห้ด้วยความเมตตาสงสาร ลักษณะอาการของอารจุนะเช่นนี้ทรงมิใช่เกิดขึ้นจากความอ่อนแอ แต่เนื่องด้วยหัวใจที่อ่อนโยนซึ่งเป็นลักษณะแห่งสาวกผู้บริสุทธิ์ขององค์ภควาน จึงได้กล่าวไว้ว่า
ยัสยาสทิ บัฺคธิร บฺะกะวะทิ อคินชะนา
สารไวร กุไณส ทะทระ สะมาสะเท สุราฮฺ
ฮะราพ อบัฺคทัสยะ คุโท มะฮัด-กุณา
มะโน-ระเทฺนาสะทิ ดฺาวะโท บะฮิฮฺ
“ผู้ที่อุทิศตนเสียสละอย่างแน่วแน่มั่นคงต่อบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้าจะมีคุณสมบัติที่ดีทั้งหมดของเหล่าเทวดา แต่ผู้ที่ไม่ใช่สาวกขององค์ภควานซึ่งมีแต่คุณสมบัติทางวัตถุจะมีคุณค่าเพียงเล็กน้อย เพราะจะวุ่นวายอยู่ในระดับจิตใจ และแน่นอนว่าจะไปหลงเสน่ห์ยั่วยวนของพลังงานวัตถุ” (บฺากะวะธัมฺ 5.18.12 )