รูปลักษณ์จักรวาล
โศลก 54
บัฺคธยา ทุ อนันยะยา ชัคยะ
อฮัม เอวัม-วิโดฺ ่รจุนะฺ
กยาทุม ดรัชทุม ชะ ทัททเวนะ
พระเวชทุม ชะ พะรันทะพะฺ
บัฺคธยาฺ - ด้วยการอุทิศตนเสียสละรับใช้, ทฺุ - แต่, อนันยะยาฺ - โดยไม่ผสมกับกิจกรรมเพื่อหวังผลหรือความรู้จากการคาดคะเน, ชัคยะฮฺ - เป็นไปได้, อฮัมฺ - ข้า, เอวัม-วิดฺะฮฺ - เหมือนนี้, อารจุนะฺ - โอ้ อารจุนะ, กยาทุมฺ - รู้, ดรัชทุมฺ - เห็น, ชะฺ - และ, ทัททเวนะฺ - ความจริง, พระเวชทุมฺ - เข้าไปข้างใน, ชะฺ - และ, พะรันทะพะฺ - โอ้ นักรบผู้ยอดเยี่ยม
คำแปลฺ
อารจุนะที่รัก การอุทิศตนเสียสละรับใช้ที่ไม่แบ่งปันเท่านั้นจึงสามารถเข้าใจข้าตามความเป็นจริง ซึ่งยืนอยู่ต่อหน้าเธอ สามารถเห็นได้โดยตรง ด้วยวิธีนี้เท่านั้นที่เธอสามารถเข้าไปในความเร้นลับแห่งการเข้าใจข้า
คำอธิบายฺ
เราสามารถเข้าใจคริชณะด้วยกรรมวิธีแห่งการอุทิศตนเสียสละรับใช้ที่ไม่แบ่งปันเท่านั้น พระองค์ทรงอธิบายอย่างแจ่มแจ้งในโศลกนี้ เพื่อบรรดานักตีความที่เชื่อถือไม่ได้พยายามเข้าใจ ภควัต-คีตาฺ ด้วยวิธีการคาดคะเนจะได้รู้ว่าพวกตนได้แต่เสียเวลาไปโดยเปล่าประโยชน์ ไม่มีผู้ใดสามารถเข้าใจคริชณะ ไม่เข้าใจว่าทรงมาจากพระบิดาพระมารดาในรูปลักษณ์สี่กรได้อย่างไร และเปลี่ยนพระวรกายมาเป็นรูปลักษณ์สองกรโดยทันทีได้อย่างไร สิ่งเหล่านี้เข้าใจได้ยากมากจากการศึกษาคัมภีร์พระเวทหรือจากการคาดคะเนทางปรัชญา ดังนั้น ได้กล่าวไว้อย่างชัดเจน ณ ที่นี้ว่า ไม่มีผู้ใดสามารถเห็นพระองค์หรือเข้าถึงการเข้าใจเรื่องราวเหล่านี้ อย่างไรก็ดี พวกที่เป็นนักศึกษาวรรณกรรมพระเวทที่มีประสบการณ์มาก สามารถเรียนรู้เกี่ยวกับพระองค์จากวรรณกรรมพระเวทได้หลาย ๆ ทาง มีกฏเกณฑ์มากมายหากเราปรารถนาจะเข้าใจคริชณะ เราต้องปฏิบัติตามหลักกฏเกณฑ์ที่ได้ให้ไว้ในวรรณกรรมที่เชื่อถือได้ เราสามารถปฏิบัติการบำเพ็ญเพียรตามหลักธรรมเหล่านั้น ตัวอย่างเช่น ปฏิบัติการบำเพ็ญเพียรอย่างเคร่งครัด เราอาจถือศีลอดอาหารในวัน จันมาชทะมีฺ วันที่คริชณะทรงปรากฏและวัน เอคาดะชีฺ เดือนละสองวัน (วันขึ้นสิบเอ็ดค่ำและวันแรมสิบเอ็ดค่ำ) สำหรับการให้ทานได้กล่าวไว้อย่างเรียบง่ายว่า ทานควรให้แก่สาวกของคริชณะผู้ปฏิบัติในการอุทิศตนเสียสละรับใช้แด่พระองค์เพื่อเผยแพร่ปรัชญาคริชณะ หรือคริชณะจิตสำนึกไปทั่วโลก คริชณะจิตสำนึกเป็นพรสำหรับมนุษยชาติ รูพะ โกสวามี ได้ชื่นชม องค์เชธันญะว่าทรงเป็นบุคคลผู้มีจิตใจกว้างขวางที่สุดในการให้ทาน เพราะความรักคริชณะเป็นสิ่งยากมากที่จะบรรลุถึง แต่องค์เชธันญะทรงแจกจ่ายโดยไม่คิดมูลค่าใด ๆ ทั้งสิ้น ดังนั้นหากผู้ใดให้เงินแก่บุคคลที่เกี่ยวข้องกับการแจกจ่ายคริชณะจิตสำนึก ทานนั้นให้ไปเพื่อเผยแพร่คริชณะจิตสำนึกจึงเป็นการให้ทานที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในโลกและหากผู้ใดปฏิบัติบูชาเหมือนที่กำหนดไว้ในวัด (วัดในประเทศอินเดียโดยทั่วไปจะมีพระปฏิมาของวิชณุหรือคริชณะเสมอ) นั่นเป็นโอกาสที่จะก้าวหน้าด้วยการถวายการบูชาและถวายความเคารพแด่พระองค์ สำหรับผู้ที่เริ่มต้นการอุทิศตนเสียสละรับใช้องค์ภควาน การบูชาในวัดเป็นสิ่งสำคัญ ได้ยืนยันไว้ในวรรณกรรมพระเวท (ชเวทาชวะทะระ อุพะนิชัดฺ 6.23) ว่า
ยัสยะ เดเว พะรา บัฺคธิร
ยะทฺา เดเว ทะทฺา กุโรฺ
ทัสไยเท คะทิฺทา ฮิ อารทฺาฮ
พระคาชันเท มะฮาทมะนะฮฺ
ผู้ที่มีความแน่วแน่ในการอุทิศตนเสียสละเพื่อองค์ภควานและมีพระอาจารย์ทิพย์ที่มีศรัทธาอย่างแน่วแน่เช่นเดียวกันนี้เป็นผู้ชี้นำ สามารถเห็นองค์ภควานด้วยการเปิดเผยเราไม่สามารถเข้าใจคริชณะจากการคาดคะเนทางจิตใจ สำหรับผู้ที่ไม่ได้รับการฝึกฝนโดยตรงภายใต้การนำทางของพระอาจาร์ทิพย์ผู้ที่เชื่อถือได้ เป็นไปไม่ได้แม้แต่ในการที่จะเริ่มเข้าใจคริชณะ ได้ใช้คำว่า ทฺุ เป็นพิเศษ ณ ที่นี้เพื่อแสดงว่าไม่มีวิธีอื่นใดที่สามารถใช้ได้ แนะนำได้ หรือสามารถประสบผลสำเร็จในการเข้าใจคริชณะ
รูปลักษณ์ส่วนพระองค์ของคริชณะ เช่น รูปลักษณ์สองกรและสี่กรอธิบายด้วยคำว่า สุ-ดุรดารชัมฺ หมายความว่า“เห็นได้ยากมาก” ซึ่งแตกต่างจากรูปลักษณ์จักรวาลชั่วคราวที่แสดงให้อารจุนะเห็นโดยสิ้นเชิง รูปลักษณ์สี่กรของนารายะณะและรูปลักษณ์สองกรของคริชณะทรงเป็นอมตะและเป็นทิพย์ ในขณะที่รูปลักษณ์จักรวาลที่แสดงให้อารจุนะนั้นชั่วคราวไม่ถาวร คำว่า ทวัด อันเยนะ นะ ดริชทะ-พูรวัมฺ (โศลก 47)กล่าวว่า ก่อนหน้าอารจุนะไม่เคยมีผู้ใดเห็นรูปลักษณ์จักรวาลนั้นมาก่อน และยังแนะนำว่าในหมู่สาวกไม่มีความจำเป็นที่ต้องแสดงรูปลักษณ์นี้ ที่คริชณะทรงแสดงตามที่อารจุนะขอร้องเพื่อในอนาคตเมื่อมีคนอ้างว่าตนเองเป็นอวตารขององค์ภควาน ผู้คนจะได้ขอร้องให้แสดงรูปลักษณ์จักรวาลของเขาให้เห็น
คำว่า นะฺ ได้ใช้หลายครั้งในโศลกก่อนหน้านี้ แสดงให้เห็นว่าเราไม่ควรภูมิใจมากกับประกาศณียบัตร ในฐานะที่เป็นนักศึกษาทางวิชาการในวรรณกรรมพระเวทเหล่านี้ เราต้องปฏิบัติการอุทิศตนเสียสละรับใช้ต่อคริชณะ ตรงนี้เท่านั้นจึงสามารถพยายามเขียนคำอธิบายเกี่ยวกับ ภควัต-คีตาฺ
คริชณะทรงเปลี่ยนรูปลักษณ์จักรวาลมาเป็นรูปลักษณ์สี่กร นารายะณะ จากนั้นทรงเปลี่ยนมาเป็นรูปลักษณ์ตามธรรมชาติสองกรของพระองค์ แสดงให้เห็นว่ารูปลักษณ์สี่กรและรูปลักษณ์อื่น ๆ ที่กล่าวไว้ในวรรณกรรมพระเวท ทั้งหมดออกมาจากคริชณะสองกรองค์แรกสุด คริชณะทรงเป็นองค์แรกของอวตารที่ออกมาทั้งหมดคริชณะทรงแตกต่างแม้จากรูปลักษณ์เหล่านี้ จึงไม่จำเป็นต้องพูดถึงแนวคิดที่ไร้รูปลักษณ์ สำหรับรูปลักษณ์สี่กรของคริชณะได้กล่าวไว้อย่างชัดเจนว่า แม้รูปลักษณ์สี่กรของคริชณะที่คล้ายพระองค์มากที่สุด (ทรงมีพระนามว่า มะฮา-วิชณฺุ ที่บรรทมอยู่ในมหาสมุทรจักรวาล และจากการหายใจของพระองค์จักรวาลมากมายจนนับไม่ถ้วนปรากฏออกมาและเข้าไปในพระวรกายของพระองค์) ก็เป็นภาคที่แบ่งแยกขององค์ภควานเช่นเดียวกัน ดังที่ได้กล่าวไว้ใน บระฮมะ-สัมฮิทาฺ (5.48) ว่า
ยัสไยคะ-นิชวะสิทะ-คาลัม อทฺาวะลัมบยะ
จีวันทิ โลมะ-วิละ-จา จะกัด-อัณดะ-นาทฺาฮฺ
วิชณุร มะฮาณ สะ อิฮะ ยัสยะ คะลา-วิเชโช
โกวินดัม อาดิ-พุรุชัม ทัม อฮัม บฺะจามิฺ
“องค์ มะฮา-วิชณฺุ ที่จักรวาลอันนับไม่ถ้วนทั้งหลายได้เข้าไปและออกมาอีกครั้งจากพระวรกายของพระองค์ ด้วยวิธีการหายใจของพระองค์ มะฮา-วิชณฺุ ทรงเป็นภาคที่แบ่งแยกโดยสมบูรณ์ของคริชณะ ฉะนั้น ข้าขอบูชาโกวินดะ คริชณะ แหล่งกำเนิดของแหล่งกำเนิดทั้งปวง” ดังนั้น โดยสรุป เราควรบูชารูปลักษณ์ส่วนพระองค์ของคริชณะว่าเป็นองค์ภควานผู้ทรงมีความสุขเกษมสำราญนิรันดรและความรู้ พระองค์ทรงเป็นแหล่งกำเนิดของรูปลักษณ์วิชณุทั้งหมด ทรงเป็นแหล่งกำเนิดของรูปลักษณ์อวตารทั้งหมด และทรงเป็นบุคลิกภาพสูงสุดองค์แรก ดังที่ได้ยืนยันไว้ใน ภควัต-คีตาฺ
ในวรรณกรรมพระเวท (โกพาละ-ทาพะนี อุพะนิชัด 1.1) ข้อความนี้ปรากฏ
สัช-ชิด-อานันดะ-รูพะยะ
คริชณายาคลิชทะ-คาริเณฺ
นะโม เวดานธะ-เวดยายะ
กุระเว บุดดิฺ-สาคชิเณฺ
“ข้าขอแสดงความเคารพอย่างสูงแด่คริชณะผู้ทรงมีรูปลักษณ์ทิพย์แห่งความสุขเกษมสำราญ เป็นอมตะ และความรู้ ข้าขอแสดงความเคารพแด่พระองค์ เพราะว่าการเข้าใจพระองค์หมายถึงการเข้าใจคัมภีร์พระเวท ดังนั้น พระองค์ทรงเป็นพระอาจารย์ทิพย์สูงสุด” และได้กล่าวต่อไปว่า คริชโณ ไว พะระมัม ไดวะทัมฺ “คริชณะทรงเป็นบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้า” (โกพาละ-ทาพะนี อุพะนิชัดฺ 1.3) เอโค วะชี สารวะ-กะฮ คริชณะ อีดยะฮฺ “คริชณะองค์เดียวเท่านั้นทรงเป็นบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้า และทรงเป็นที่เคารพบูชา” เอโค ่พิ สัน บะฮุดฺา โย ่วะบฺาทิฺ “คริชณะทรงเป็นหนึ่ง แต่พระองค์ทรงปรากฏในรูปลักษณ์ที่ไม่จำกัด โดยอวตารที่แบ่งภาคออกไป” (โกพาละ- ทาพะนี อุพะนิชัดฺ 1.21)
บระฮมะ-สัมฮิทาฺ (5.1) กล่าวว่า
อีชวะระฮ พะระมะฮ คริชณะฮ
สัช-ชิด-อานันดะ-วิกระฮะฮฺ
อนาดิร อาดิร โกวินดะฮ
สารวะ-คาระณา-คาระณัมฺ
“บุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้าคือคริชณะ ผู้ทรงมีพระวรกายแห่งความเป็นอมตะความรู้และความสุขเกษมสำราญ พระองค์ทรงไม่มีจุดเริ่มต้น เพราะทรงเป็นจุดเริ่มต้นของทุกสิ่งทุกอย่าง พระองค์ทรงเป็นแหล่งกำเนิดของแหล่งกำเนิดทั้งปวง”
ได้กล่าวไว้ที่อื่นว่า ยะทราวะทีรณัม คริชณาคฺยัม พะรัม บระฮมะ นะรา คริทิฺ “สัจธรรมสูงสุดทรงเป็นบุคคลมีพระนามว่าคริชณะ และบางครั้งพระองค์เสด็จมาบนโลกนี้” ทำนองเดียวกัน ใน ชรีมัด-บฺากะวะธัมฺ เราพบการพรรนาถึงอวตารต่างๆทั้งหลายของบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้า และในรายพระนามนี้ พระนามคริชณะทรงปรากฏ แต่ได้กล่าวไว้ว่าคริชณะองค์นี้ไม่ใช่อวตารขององค์ภควาน แต่ทรงเป็นบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้าองค์เดิมด้วยพระองค์เอง (เอเท ชามชะ-คะลาฮ พุมสะฮ คริชณัส ทุ บฺะกะวาน สวะยัมฺ)
ทำนองเดียวกัน ใน ภควัต-คีตาฺ องค์ภควานตรัสว่า มัททะฮ พะระทะรัม นาน ยัทฺ “ไม่มีอะไรเหนือไปกว่ารูปลักษณ์ของข้าในรูปองค์ภควานชรีคริชณะ” พระองค์ตรัสใน ภควัต-คีตาฺ อีกแห่งหนึ่งว่า อฮัม อาดิร ฮิ เดวานามฺ “ข้าคือแหล่งกำเนิดของมวลเทวดา” และหลังจากเข้าใจ ภควัต-คีตาฺ จากคริชณะ อารจุนะทรงยืนยันด้วยคำพูดเหล่านี้ พะรัม บระฮมะ พะรัม ดฺามะ พะวิทรัม พะระมัม บฺะวานฺ “บัดนี้ ข้าพเจ้าเข้าใจโดยสมบูรณ์ว่า พระองค์คือบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้า พระองค์คือสัจธรรมที่สมบูรณ์ และพระองค์คือที่พักพิงของทุกสิ่งทุกอย่าง” ฉะนั้น รูปลักษณ์จักรวาลที่คริชณะทรงแสดงให้อารจุนะเห็นไม่ใช่รูปลักษณ์เดิมแท้ของพระองค์ รูปลักษณ์เดิมแท้คือคริชณะ รูปลักษณ์จักรวาลที่มีพระเศียรและพระกรเป็นพัน ๆ และพัน ๆ ทรงปรากฏเพื่อเรียกความสนใจของพวกที่ไม่มีความรักต่อองค์ภควานซึ่งไม่ใช่รูปลักษณ์เดิมแท้ของพระองค์
รูปลักษณ์จักรวาลไม่เป็นที่น่ารักสำหรับสาวกผู้บริสุทธิ์ที่อยู่ในความรักกับพระองค์ในความสัมพันธ์ทิพย์ที่แตกต่างกันไป องค์ภควานทรงแลกเปลี่ยนความรักทิพย์ในรูปลักษณ์เดิมคือคริชณะ ฉะนั้น สำหรับอารจุนะผู้มีความสัมพันธ์กับคริชณะอย่างใกล้ชิดในฐานะเพื่อน รูปลักษณ์แห่งปรากฏการณ์ทางจักรวาลนี้ไม่เป็นที่น่ายินดี แต่น่ากลัวอารจุนะทรงเป็นเพื่อนสนิทของคริชณะเสมอ จะต้องมีจักษุทิพย์ไม่ใช่บุคคลธรรมดาดังนั้นท่านจึงไม่หลงอยู่กับรูปลักษณ์จักรวาล รูปลักษณ์นี้อาจดูน่าอัศจรรย์สำหรับบุคคลที่ยุ่งอยู่กับการพัฒนาตนเองในกิจกรรมทางวัตถุ แต่สำหรับผู้ปฏิบัติการอุทิศตนเสียสละรับใช้ รูปลักษณ์สองกรแห่งองค์ชรีคริชณะจะเป็นที่รักยิ่ง