ธรรมชาติ ผู้รื่นเริง
และจิตสำนึก
โศลก 17
อวิบัฺคทัม ชะ บํูเทชุ
วิบัฺคทัม อิวะ ชะ สทิฺทัมฺ
บํูทะ-บฺารทริ ชะ ทัจ กเยยัม
กระสิชณุ พระบฺะวิชณุ ชะฺ
อวิบัฺคทัมฺ - โดยไม่แบ่งแยก, ชะฺ - เช่นกัน, บํูเทชฺุ - ในมวลชีวิต, วิบัฺคทัมฺ - แบ่งแยก, อิวะฺ - ประหนึ่ง, ชะฺ - เช่นกัน, สทิฺทัมฺ - สถิต, บํูทะ-บฺารทริฺ - ผู้ค้ำจุนมวลชีวิต, ชะฺ - เช่นกัน, ทัทฺ - นั้น, กเยยัมฺ - เข้าใจ, กระสิชณฺุ - กลืน, พระบฺะวิชณฺุ - พัฒนา, ชะฺ - เช่นกัน
คำแปลฺ
ถึงแม้ว่าองค์อภิวิญญาณดูเหมือนจะแบ่งแยกในชีวิตทั้งหลาย พระองค์ทรงไม่เคยแบ่งแยก ทรงสถิตเสมือนเป็นหนึ่ง ถึงแม้ว่าพระองค์ทรงเป็นผู้ค้ำจุนทุก ๆชีวิต เข้าใจว่าพระองค์ทรงกลืนและพัฒนาทั้งหมด
คำอธิบายฺ
องค์ภควานทรงสถิตในหัวใจของทุก ๆ คนในฐานะอภิวิญญาณ เช่นนี้พระองค์ทรงแบ่งแยกใช่หรือไม่? ไม่ใช่ อันที่จริงพระองค์ทรงเป็นหนึ่ง ได้ให้ตัวอย่างดวงอาทิตย์ไว้ว่า ดวงอาทิตย์อยู่ที่เส้นทางโคจรของตนเอง แต่หากว่าเราไปห้าพันไมล์ทุก ๆ ทิศทางและถามว่า “ดวงอาทิตย์อยู่ที่ไหน?” ทุกคนจะกล่าวว่าดวงอาทิตย์กำลังส่องแสงอยู่เหนือศีรษะ ตัวอย่างในวรรณกรรมพระเวทนี้แสดงให้เห็นว่า ถึงแม้ว่าพระองค์ทรงไม่แบ่งแยก แต่ดูเหมือนกับแบ่งแยก ได้กล่าวไว้ในวรรณกรรมพระเวทเช่นกันว่า วิชณุองค์เดียวทรงปรากฏอยู่ทุกหนทุกแห่งด้วยพระเดชของพระองค์ เช่นเดียวกับดวงอาทิตย์ที่ปรากฏอยู่ในหลาย ๆ แห่งสำหรับหลาย ๆ คน และองค์ภควานถึงแม้ว่าทรงเป็นผู้ค้ำจุนมวลชีวิต พระองค์ทรงกลืนทุกสิ่งทุกอย่างเมื่อถึงเวลาทำลายล้าง ได้ยืนยันไว้เช่นนี้ในบทที่สิบเอ็ดเมื่อตรัสว่า พระองค์เสด็จมาเพื่อกลืนนักรบทั้งหลายที่มาชุมนุมกันที่ คุรุค เชทระฺ ทรงกล่าวด้วยว่า พระองค์ทรงกลืนพวกเขาในรูปของกาลเวลาเช่นกัน ทรงเป็นผู้ทำลายและผู้สังหารทั้งหมด เมื่อมีการสร้างพระองค์ทรงพัฒนาทุกสิ่งจากระดับพื้นฐานเดิมของพวกเขา และเมื่อถึงเวลาทำลายล้างพระองค์ทรงกลืนพวกเขา บทมนต์พระเวทยืนยันความจริงว่าพระองค์ทรงเป็นแหล่งกำเนิดของมวลชีวิต และส่วนอื่น ๆ ทั้งหมดหลังจากการสร้างทุกสิ่งทุกอย่างพำนักอยู่ในพลังอำนาจของพระองค์ และหลังจากการทำลายล้างทุกสิ่งทุกอย่างก็กลับเข้าไปพำนักอยู่ในพระองค์อีกครั้งหนึ่ง มีคำยืนยันของบทมนต์พระเวทดังนี้ ยะโท วา อิมานิ บํูทานิ จายันเท เยนะ จาทานิ จีวันทิ ยัท พระยันทิ อบิฺ สัม-วิชันทิ ทัด บระฮมะ ทัด วิจิกยาสัสวะ (ไทททิรียะ อุพะนิชัดฺ 3.1)