ธรรมชาติ ผู้รื่นเริง
และจิตสำนึก
โศลก 20
พระคริทิม พุรุชัม ไชวะ
วิดดิฺ อนาดี อุบฺาพ อพิฺ
วิคารามช ชะ กุณามช ไชวะ
วิดดิฺ พระคริทิ-สัมบฺะวานฺ
พระคริทิมฺ - ธรรมชาติวัตถุ, พุรุชัมฺ - สิ่งมีชีวิต, ชะฺ - เช่นกัน, เอวะฺ - แน่นอน, วิดดิฺฺ - เธอต้องรู้, อนาดีฺ - ไม่มีจุดเริ่มต้น, อุโบฺฺ - ทั้งคู่, อพิฺ - เช่นกัน, วิคารานฺ - การเปลี่ยนแปลง, ชะฺ - เช่นกัน, กุณาณฺ - สามระดับของธรรมชาติ, ชะฺ - เช่นกัน, เอวะฺ - แน่นอน, วิดดิฺฺ - รู้, พระคริทิฺ - ธรรมชาติวัตถุ, สัมบฺะวานฺ - ผลิตจาก
คำแปลฺ
ควรเข้าใจว่าธรรมชาติวัตถุและสิ่งมีชีวิตไม่มีจุดเริ่มต้น การเปลี่ยนแปลงและระดับของวัตถุเป็นผลผลิตของธรรมชาติวัตถุ
คำอธิบายฺ
จากความรู้ที่ให้ไว้ในบทนี้ เราสามารถเข้าใจร่างกาย (สนามแห่งกิจกรรม)และผู้รู้ร่างกาย (ทั้งปัจเจกวิญญาณและอภิวิญญาณ) ร่างกายเป็นสนามแห่งกิจกรรมซึ่งประกอบไปด้วยธรรมชาติวัตถุ ปัจเจกวิญญาณที่ถูกร่างกายปกคลุมและรื่นเริงไปกับกิจกรรมของร่างกายคือ พุรุชะฺ หรือสิ่งมีชีวิต เราเป็นผู้รู้ผู้หนึ่ง และผู้รู้อีกผู้หนึ่งคืออภิวิญญาณ เข้าใจว่าทั้งอภิวิญญาณและปัจเจกวิญญาณเป็นปรากฏการณ์ที่ต่างกันของบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้า สิ่งมีชีวิตอยู่ในกลุ่มของพลังงานของพระองค์ และอภิวิญญาณอยู่ในกลุ่มของภาคที่แบ่งแยกส่วนมาจากองค์ภควาน
ทั้งธรรมชาติวัตถุและสิ่งมีชีวิตเป็นอมตะ หมายความว่าทั้งคู่มีอยู่ก่อนการสร้าง ปรากฏการณ์ทางวัตถุมาจากพลังงานขององค์ภควาน สิ่งมีชีวิตก็เช่นเดียวกันแต่สิ่งมีชีวิตเป็นพลังงานที่สูงกว่า ทั้งสิ่งมีชีวิตและธรรมชาติวัตถุมีอยู่ก่อนที่จักรวาลนี้จะปรากฏ ธรรมชาติวัตถุถูกซึมซาบอยู่ในองค์ภควาน มะฮา-วิชณฺุ และเมื่อถึงเวลาจำเป็นจะปรากฏออกมาผ่านทางผู้แทน มะฮัท-ทัททวะฺ ในทำนองเดียวกัน สิ่งมีชีวิตก็อยู่ในพระองค์ เนื่องจากอยู่ภายใต้พันธสภาวะ จึงไม่ชอบรับใช้องค์ภควาน ดังนั้น จึงไม่ได้รับอนุญาตให้เข้าไปในท้องฟ้าทิพย์ แต่จากการที่ธรรมชาติวัตถุปรากฏออกมา สิ่งมีชีวิตเหล่านี้จึงได้รับอนุญาตให้ปฏิบัติการในโลกวัตถุและเตรียมตัวเพื่อเข้าไปในโลกทิพย์ นั่นคือความเร้นลับแห่งการสร้างทางวัตถุนี้ อันที่จริงสิ่งมีชีวิตโดยเนื้อแท้เดิมทีเป็นละอองอณูทิพย์ขององค์ภควาน แต่เนื่องจากธรรมชาติที่ชอบต่อต้านจึงได้มาอยู่ในพันธสภาวะภายใต้ธรรมชาติวัตถุ ไม่สำคัญว่าสิ่งมีชีวิตหรือชีวิตที่สูงกว่าขององค์ภควานมาสัมผัสกับธรรมชาติวัตถุได้อย่างไร อย่างไรก็ดี บุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้าทรงทราบว่า สิ่งเหล่านี้เกิดขึ้นได้อย่างไรและทำไมมันจึงเกิดขึ้น ในพระคัมภีร์พระองค์ตรัสว่า ผู้ที่หลงใหลอยู่กับธรรมชาติวัตถุนี้จะต้องเผชิญกับการดิ้นรนต่อสู้เพื่อความอยู่รอดด้วยความยากลำบาก แต่จากไม่กี่โศลกนี้เราควรรู้อย่างแน่นอนว่าการเปลี่ยนแปลงและอิทธิพลทั้งหลายของธรรมชาติวัตถุทั้งสามระดับก็เป็นผลผลิตของธรรมชาติวัตถุเช่นกัน การเปลี่ยนแปลงและความหลากหลายทั้งหมดที่เกี่ยวข้องกับสิ่งมีชีวิตก็เนื่องมาจากร่างกาย สำหรับดวงวิญญาณแล้วสิ่งมีชีวิตทั้งหมดเหมือนกัน