ธรรมชาติ ผู้รื่นเริง
และจิตสำนึก
โศลก 23
อุพะดรัชทานุมันทา ชะ
บฺารทา โบฺคทา มะเฮชวะระฮฺ
พะระมาทเมทิ ชาพิ อุคโท
เดเฮ ่สมิน พุรุชะฮ พะระฮฺ
อุพะดรัชทาฺ - ผู้ดูแล, อนุมันทาฺ - ผู้ให้อนุญาต, ชะฺ - เช่นกัน, บฺารทาฺ - เจ้านาย, โบฺคทาฺ - ผู้มีความรื่นเริงสูงสุด, มะฮา-อีชวะระฮฺ - องค์ภควานสูงสุด, พะระมะ-อาทมาฺ - อภิวิญญาณ, อิทิฺ - เช่นกัน, ชะฺ - และ, อพิฺ - แน่นอน, อุคทะฮฺ - กล่าวว่า, เดเฮฺ - ในร่างกาย, อัสมินฺ, นี้, พุรุชะฮฺ - ผู้รื่นเริง, พะระฮฺ - ทิพย์
คำแปลฺ
ในร่างกายนี้ มีผู้รื่นเริงทิพย์อีกองค์หนึ่งซึ่งเป็นองค์ภควาน ทรงเป็นเจ้าของสูงสุด ประทับอยู่ในฐานะผู้ดูแลและผู้ให้อนุญาต ที่รู้กันว่าเป็นองค์อภิวิญญาณ
คำอธิบายฺ
ได้กล่าวไว้ ณ ที่นี้ว่า อภิวิญญาณผู้ประทับอยู่กับปัจเจกวิญญาณเสมอ ทรงเป็นผู้แทนขององค์ภควาน ทรงมิใช่สิ่งมีชีวิตธรรมดา เพราะว่าเหล่านักปราชญ์ผู้เชื่อว่าเป็นหนึ่งเดียวกันคิดว่า ผู้รู้ร่างกายเป็นหนึ่ง โดยไม่มีข้อแตกต่างระหว่างอภิวิญญาณและปัจเจกวิญญาณ เพื่อให้ประเด็นนี้กระจ่างขึ้น ทรงตรัสว่า พระองค์ทรงมีผู้แทนในฐานะพะระมาทมาอยู่ในทุก ๆ ร่าง พระองค์ทรงแตกต่างจากปัจเจกวิญญาณ ทรงเป็น พะระฺ หรือเป็นทิพย์ ปัจเจกวิญญาณได้รับความสุขกับสนามเฉพาะของตน แต่อภิวิญญาณทรงปรากฏไม่ใช่ในฐานะผู้มีความสุขที่มีขีดจำกัด หรือผู้ที่มีส่วนร่วมในกิจกรรมทางร่างกาย แต่ในฐานะพยานผู้ดูแล ผู้ให้อนุญาต และผู้มีความสุขสูงสุด พระองค์ทรงพระนามว่า พะระมาทมาฺ ไม่ใช่อาทมาและทรงเป็นทิพย์ ได้อธิบายไว้อย่างชัดเจนว่า อาทมาฺ และ พะระมาทมาฺ แตกต่างกัน อภิวิญญาณ พะระมาทมาฺ มีพระเพลาและพระกรทุกหนทุกแห่ง แต่ปัจเจกวิญญาณไม่มี และเนื่องจาก พะระมาทมาฺ ทรงเป็นองค์ภค วานผู้ประทับอยู่ภายในเพื่ออนุมัติความสุขทางวัตถุตามที่ปัจเจกวิญญาณปรารถนาหากปราศจากการอนุมัติของอภิวิญญาณ ปัจเจกวิญญาณจะไม่สามารถทำอะไรได้เลยปัจเจกวิญญาณเป็น บํุคทะฺ หรือผู้ได้รับการอนุเคราะห์ และพระองค์คือ โบฺคทาฺ หรือผู้อนุเคราะห์ มีสิ่งมีชีวิตจำนวนนับไม่ถ้วน และพระองค์ทรงประทับอยู่ภายในร่างกายของพวกเขาในฐานะเป็นสหาย
ความจริงคือทุก ๆ ปัจเจกชีวิตเป็นละอองอณูนิรันดรขององค์ภควานและทั้งคู่มีความสัมพันธ์อย่างใกล้ชิดกันมากในฐานะเพื่อน แต่สิ่งมีชีวิตมีแนวโน้มที่จะปฏิเสธการอนุมัติของพระองค์ และทำไปโดยพละการเพื่อพยายามที่จะครอบครองธรรมชาติเนื่องจากมีแนวโน้มเช่นนี้เขาจึงถูกเรียกว่าเป็นพลังงานพรมแดนของพระองค์ สิ่งมีชีวิตสามารถสถิตในพลังงานวัตถุหรือในพลังงานทิพย์ ตราบใดที่ยังอยู่ภายใต้พันธสภาวะของพลังงานวัตถุ องค์ภควานหรืออภิวิญญาณในฐานะสหายจะอยู่กับเขาเพื่อให้เขากลับคืนสู่พลังงานทิพย์ พระองค์ทรงมีความกระตือรือร้นที่จะนำเขากลับไปยังพลังงานทิพย์เสมอ แต่เนื่องจากเสรีภาพเพียงนิดเดียว ทำให้ปัจเจกชีวิตปฏิเสธการมาอยู่ใกล้ชิดกับประทีปทิพย์อยู่ตลอดเวลา การใช้เสรีภาพไปในทางที่ผิดเช่นนี้ ทำให้ต้องดิ้นรนทางวัตถุในสภาวะธรรมชาติ ดังนั้น พระองค์ทรงให้คำสั่งสอนทั้งจากภายในและภายนอกเสมอ จากภายนอกทรงให้คำสั่งสอนดังที่ตรัสไว้ใน ภควัต-คีตาฺ และจากภายในทรงพยายามทำให้สิ่งมีชีวิตมั่นใจว่า กิจกรรมของเขาในสนามวัตถุจะไม่นำมาซึ่งความสุขอันแท้จริง โดยตรัสว่า “จงยกเลิกมันเสียและหันความศรัทธามาที่ข้า แล้วเจ้าจะมีความสุข” ดังนั้น ปัญญาชนผู้มอบความศรัทธาให้แก่ พะระมาทมาฺ หรือองค์ภควาน จะเริ่มเจริญก้าวหน้าไปสู่ชีวิตแห่งความปลื้มปีติสุขที่เป็นอมตะ และเปี่ยมไปด้วยความรู้