ธรรมชาติ ผู้รื่นเริง
และจิตสำนึก
โศลก 25
ดฺยาเนนาทมะนิ พัชยันทิ
เคชิด อาทมานัม อาทมะนาฺ
อันเย สางคฺเยนะ โยเกนะ
คารมะ-โยเกนะ ชาพะเรฺ
ดฺยาเนนะฺ - ด้วยการทำสมาธิ, อาทมะนิฺ - ภายในตนเอง, พัชยันทิฺ - เห็น, เคชิทฺ - บางคน, อาทมานัมฺ - อภิวิญญาณ, อาทมะนาฺ - ด้วยจิต, อันเยฺ - ผู้อื่น, สางคฺเยนะฺ - ของการสนทนาปรัชญา, โยเกนะฺ - ด้วยระบบโยคะ, คารมะ-โยเกนะฺ - ด้วยกิจกรรมที่ปราศจากความต้องการผลทางวัตถุ, ชะฺ - เช่นกัน, อพะเรฺ - ผู้อื่น
คำแปลฺ
บางคนสำเหนียกองค์อภิวิญญาณภายในตนเองด้วยการทำสมาธิ บางคนสำเหนียกด้วยการพัฒนาความรู้ และยังมีผู้อื่นที่สำเหนียกด้วยการทำงานโดยไม่ต้องการผลทางวัตถุ
คำอธิบายฺ
องค์ภควานทรงให้ข้อมูลแด่อารจุนะว่าพันธวิญญาณผู้เสาะแสวงหาความรู้แจ้งแห่งตนแบ่งออกเป็นสองกลุ่ม คือกลุ่มที่ไม่เชื่อในองค์ภควาน ไม่เชื่อว่ามีนรกสวรรค์และมีความเคลือบแคลงสงสัย บุคคลเหล่านี้ความเข้าใจวิถีทิพย์อยู่เหนือความรู้สึกนึกคิดของพวกตน และมีอีกกลุ่มหนึ่งที่มีความศรัทธาในการเข้าใจชีวิตทิพย์เรียกว่าสาวกผู้ใคร่ครวญ นักปราชญ์ และผู้ที่ทำงานสละผลทางวัตถุ ผู้ที่พยายามสถาปนาลัทธิความเชื่อว่าเป็นหนึ่งเดียวกันก็นับอยู่ในกลุ่มที่ไม่เชื่อในองค์ภควาน และไม่เชื่อในนรกสวรรค์ อีกนัยหนึ่ง บรรดาสาวกของบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้าเท่านั้นที่สถิตดีที่สุดในการเข้าใจวิถีทิพย์ เพราะมีความเข้าใจว่าสูงกว่าธรรมชาติวัตถุนี้ยังมีโลกทิพย์และองค์ภควานผู้ทรงแบ่งภาคมาเป็น พะระมาทมาฺ หรือ องค์อภิวิญญาณภายในหัวใจของทุกๆคน ผู้ทรงแผ่กระจายไปทั่ว แน่นอนว่ามีบุคคลที่พยายามเข้าใจสัจธรรมสูงสุดด้วยการพัฒนาความรู้ ซึ่งนับว่าอยู่ในกลุ่มของผู้มีศรัทธา บรรดานักปราชญ์ สางคฺยะฺ วิเคราะห์โลกวัตถุนี้ว่ามียี่สิบสี่ธาตุ และจัดปัจเจกวิญญาณว่าเป็นรายการที่ยี่สิบห้า เมื่อสามารถเข้าใจธรรมชาติของปัจเจกวิญญาณว่าเป็นทิพย์เหนือธาตุวัตถุต่าง ๆ พวกนี้ก็สามารถเข้าใจเช่นกันว่า เหนือไปกว่าปัจเจกวิญญาณยังมีบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้า พระองค์ทรงเป็นธาตุที่ยี่สิบหก ดังนั้น พวกนี้จะค่อย ๆ มาถึงมาตรฐานแห่งการอุทิศตนเสียสละรับใช้ในคริชณะจิตสำนึก พวกที่ทำงานโดยไม่หวังผลทางวัตถุก็มีความสมบูรณ์ในท่าทีของตนเองเช่นกัน และได้รับโอกาสที่จะเจริญก้าวหน้ามาสู่ระดับแห่งการอุทิศตนเสียสละรับใช้ในคริชณะจิตสำนึก ณ ที่นี้กล่าวไว้ว่า มีบางคนที่มีจิตสำนึกบริสุทธิ์ พยายามค้นหาอภิวิญญาณด้วยการทำสมาธิ และเมื่อค้นพบอภิวิญญาณภายในตนเองแล้ว จะสถิตในระดับทิพย์ ในลักษณะเดียวกัน มีผู้พยายามเข้าใจดวงวิญญาณสูงสุดด้วยการพัฒนาความรู้ และยังมีผู้ที่พัฒนาระบบ ฮะทฺะ-โยกะฺ และพยายามทำให้บุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้าทรงพอพระทัยด้วยกิจกรรมแบบเด็ก ๆ