ธรรมชาติ ผู้รื่นเริง
และจิตสำนึก
โศลก 28
สะมัม สารเวชุ บํูเทชุ
ทิชฮันทัม พะระเมชวะรัมฺ
วินัชยัทสุ อวินัชยันทัม
ยะฮ พัชยะทิ สะ พัชยะทิฺ
สะมัมฺ - เสมอภาค, สารเวชฺุ - ในทั้งหมด, บํูเทชฺุ - สิ่งมีชีวิต, ทิชทัฺนทัมฺ - อาศัยอยู่, พะระมะ- อีชวะรัมฺ - องค์อภิวิญญาณ, วินัชยัทสฺุ - ในการทำลาย, อวินัชยันทัมฺ - ไม่ถูกทำลาย, ยะฮฺ - ผู้ใดซึ่ง, พัชยะทิฺ - เห็น, สะฮฺ - เขา, พัชยะทิฺ - เห็นโดยแท้จริง
คำแปลฺ
ผู้เห็นองค์อภิวิญญาณพร้อมกับปัจเจกวิญญาณในทุก ๆ ร่าง และเข้าใจว่าทั้งดวงวิญญาณและอภิวิญญาณภายในร่างกายที่สูญสลายนี้ไม่มีวันถูกทำลาย เป็นผู้เห็นโดยแท้จริง
คำอธิบายฺ
ผู้ใดคบกัลยาณมิตรจะสามารถเห็นสามสิ่งรวมกันคือ ร่างกาย เจ้าของร่างกายหรือปัจเจกวิญญาณ และสหายของปัจเจกวิญญาณ ผู้เห็นเช่นนี้เป็นผู้มีความรู้ที่แท้จริงนอกจากมาคบหาสมาคมกับผู้รู้วิชาทิพย์โดยแท้จริง มิฉะนั้น เราจะไม่สามารถเห็นสามสิ่งนี้ ผู้ที่ไม่มีการคบหาสมาคมเช่นนี้อยู่ในอวิชชา เพราะเห็นแต่เพียงร่างกายและคิดว่าเมื่อร่างกายถูกทำลายทุกสิ่งทุกอย่างก็จบลง อันที่จริงไม่เป็นเช่นนั้น หลังจากร่างกายถูกทำลายลง ทั้งดวงวิญญาณและอภิวิญญาณยังคงอยู่ ทั้งคู่ยังคงดำเนินต่อไปในร่างต่าง ๆ มากมาย ทั้งเคลื่อนที่และไม่เคลื่อนที่ คำสันสกฤต พะระเมชวะระฺ บางครั้งแปลเป็น “ปัจเจกวิญญาณ” เพราะว่าดวงวิญญาณเป็นเจ้าของร่างกาย และหลังจากร่างกายถูกทำลายลง ดวงวิญญาณจะย้ายไปสู่อีกร่างหนึ่ง เช่นนี้เขาเป็นเจ้านาย แต่มีผู้อื่นแปลคำว่า พะระเมชวะระฺ นี้เป็นอภิวิญญาณ ทั้งสองกรณี ทั้งอภิวิญญาณและปัจเจกวิญญาณยังคงดำเนินต่อไป ทั้งคู่ไม่ถูกทำลายผู้สามารถเห็นเช่นนี้เป็นผู้เห็นสิ่งที่เกิดขึ้นตามความเป็นจริง