สามระดับแห่งธรรมชาติวัตถุ
โศลก 26
มาม ชะ โย ่วิยะบิฺชาเรณะ
บัฺคธิ-โยเกนะ เสวะเทฺ
สะ กุณาน สะมะทีทไยทาน
บระฮมะ-บํูยายะ คัลพะเทฺ
มามฺ - แด่ข้า, ชะฺ - เช่นกัน, ยะฮฺ - บุคคลซึ่ง, อัพยะบิฺชาเรณะฺ - ไม่ผิดพลาด, บัฺคธิ-โยเกนะฺ - ด้วยการอุทิศตนเสียสละรับใช้, เสวะเทฺ - ถวายการรับใช้, สะฮฺ - เขา, กุณานฺ - ระดับต่าง ๆแห่งธรรมชาติวัตถุ, สะมะทีทยะฺ - ข้ามพ้น, เอทานฺ - ทั้งหมดนี้, บระฮมะ-บํูยายะฺ - พัฒนามาถึงระดับบระฮมัน, คัลพะเทฺ - กลายมาเป็น
คำแปลฺ
ผู้ปฏิบัติในการอุทิศตนเสียสละรับใช้อย่างเต็มที่ ไม่หยุดยั้งในทุก ๆ สถานการณ์ข้ามพ้นระดับต่าง ๆ แห่งธรรมชาติวัตถุ และมาถึงระดับแห่งบระฮมันทันที
คำอธิบายฺ
โศลกนี้ทรงตอบคำถามที่สามของอารจุนะที่ว่าอะไรคือวิถีทางที่บรรลุถึงสถานภาพทิพย์? ดังที่ได้อธิบายไว้แล้วว่า โลกวัตถุทำงานภายใต้มนต์สะกดของระดับต่าง ๆ แห่งธรรมชาติวัตถุ เราไม่ควรหวั่นไหวไปกับกิจกรรมของระดับต่าง ๆ แห่งธรรมชาติ แทนที่จะปล่อยจิตสำนึกไปในกิจกรรมเหล่านี้ เราอาจย้ายจิตสำนึกไปที่กิจกรรมของคริชณะ ซึ่งเรียกว่า ภักดี-โยคะฺ หรือปฏิบัติเพื่อคริชณะเสมอ เช่นนี้มิได้หมายเพียงแต่คริชณะเท่านั้น แต่รวมถึงภาคแบ่งแยกที่สมบูรณ์ต่าง ๆ ของพระองค์เช่น พระราม และพระนารายณ์ พระองค์ทรงมีอวตารนับไม่ถ้วน ผู้ปฏิบัติในการรับใช้รูปลักษณ์ใดของคริชณะหรืออวตารที่สมบูรณ์องค์ใดก็ได้พิจารณาว่าสถิตในระดับทิพย์ควรสังเกตด้วยว่า รูปลักษณ์ของคริชณะทั้งหมดเป็นทิพย์โดยสมบูรณ์ มีความสุขเกษมสำราญ เปี่ยมไปด้วยความรู้ และเป็นอมตะ องค์ภควานเหล่านี้ทรงพระเดชทั้งหมด ทรงเป็นสัพพัญญู และทั้งหมดมีคุณลักษณะทิพย์อย่างสมบูรณ์ ดังนั้น หากเราปฏิบัติในการรับใช้ คริชณะหรือภาคแบ่งแยกที่สมบูรณ์ของพระองค์ด้วยความมั่นใจอย่างแน่วแน่ ถึงแม้ว่าระดับทั้งสามแห่งธรรมชาติวัตถุเอาชนะได้ยากมาก เราจะสามารถข้ามพ้นระดับเหล่านี้ได้โดยง่ายดาย ได้อธิบายไว้แล้วในบทที่เจ็ดว่า ผู้ที่ศิโรราบต่อคริชณะจะข้ามพ้นอิทธิพลของระดับต่าง ๆ แห่งธรรมชาติวัตถุทันที การอยู่ในคริชณะจิตสำนึกหรือในการอุทิศตนเสียสละรับใช้หมายความว่าเราได้รับความเสมอภาคกับคริชณะคริชณะตรัสว่าธรรมชาติของพระองค์เป็นอมตะ มีความสุขเกษมสำราญและเปี่ยมไปด้วยความรู้ สิ่งมีชีวิตเป็นละอองอณูขององค์ภควาน เศษละอองทองก็เป็นส่วนหนึ่งของเหมืองทอง ดังนั้น สิ่งมีชีวิตในสถานภาพทิพย์ดีเท่า ๆ กับทองคำ ดีเท่า ๆ กับคริชณะในเชิงคุณสมบัติ ความแตกต่างแห่งปัจเจกบุคคลยังคงดำเนินต่อไป มิฉะนั้น จะไม่มีคำว่า ภักดี-โยคะ, ภักดี-โยคะฺ หมายความว่าองค์ภควานยังทรงมีอยู่ สาวกก็มีอยู่ และกิจกรรมในการแลกเปลี่ยนความรักระหว่างองค์ภควานและสาวกก็มีอยู่ ฉะนั้น ความเป็นปัจเจกของสองบุคคลมีอยู่ในองค์ภควานและปัจเจกชีวิต มิฉะนั้น ภักดี-โยคะฺ จะไม่มีความหมาย หากไม่สถิตในสถานภาพทิพย์เหมือนกับองค์ภควาน เราจะไม่สามารถรับใช้พระองค์ได้ ในการเป็นผู้รับใช้ส่วนพระองค์ของกษัตริย์ เราต้องมีคุณสมบัติเพียงพอ ดังนั้น คุณสมบัติก็คือมาเป็น บระฮมันฺ หรือเป็นอิสระจากมลทินทั้งหลายทางวัตถุได้กล่าวไว้ในวรรณกรรมพระเวทว่า บระฮไมวะ สัน บระฮมาพิ เอทิฺ เราสามารถบรรลุถึง บระฮมันฺ สูงสุดด้วยการมาเป็น บระฮมันฺ เช่นนี้หมายความว่า เราต้องมาเป็นหนึ่งเดียวกับ บระฮมันฺ ในเชิงคุณสมบัติ จากการบรรลุถึง บระฮมันฺ เรามิได้สูญเสียบุคลิก บระฮมันฺ อมตะของตนเองในฐานะที่เป็นปัจเจกวิญญาณ