โยคะแห่งองค์ภควาน
โศลก 1
ชรี-บฺะกะวาน อุวาชะฺ
อูรดฺวะ-มูลัม อดฺะฮ-ชาคัฺม
อัชวัททัฺม พราฮุร อัพยะยัมฺ
ชัฺนดามสิ ยัสยะ พารณานิ
ยัส ทัม เวดะ สะ เวดะ-วิทฺ
ชรี-บฺะกะวาน อุวาชะฺ - บุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้าตรัส, อูรดฺวะ-มูลัมฺ - ด้วยรากอยู่ข้างบน, อดฺะฮฺ - ลงข้างล่าง, ชาคัฺมฺ - แยกแขนง, อัชวัททัฺมฺ - ต้นไทร, พราฮุฮฺ - กล่าวไว้ว่า, อัพยะยัมฺ - อมตะ, ชัฺนดามสิฺ - ในบทมนต์พระเวท, ยัสยะฺ - ซึ่ง, พารณานิฺ - ใบ, ยะฮฺ - ผู้ใดซึ่ง, ทัมฺ - นั้น, เวดะฺ - รู้, สะฮฺ - เขา, เวดะ-วิทฺ - ผู้รู้พระเวท
คำแปลฺ
บุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้าตรัสว่า ได้กล่าวไว้ว่า มีต้นไทรที่ไม่มีวันตาย มีรากขึ้นข้างบน และกิ่งก้านสาขาลงข้างล่าง มีใบคือบทมนต์พระเวท ผู้รู้ต้นไม้นี้คือผู้รู้คัมภีร์พระเวท
คำอธิบายฺ
หลังจากที่ได้สนทนากันถึงความสำคัญของ ภักดี-โยคะฺ อาจมีคำถามขึ้นมาว่า “คัมภีร์พระเวทคืออะไร?” ได้อธิบายในบทนี้ว่าจุดมุ่งหมายของการศึกษาคัมภีร์พระเวทคือมาเข้าใจคริชณะ ดังนั้น ผู้ที่อยู่ในคริชณะจิตสำนึก หรือผู้ปฏิบัติในการอุทิศตนเสียสละรับใช้เป็นผู้รู้คัมภีร์พระเวทเรียบร้อยแล้ว
การพันธนาการของโลกวัตถุนี้เปรียบเทียบกับต้นไทร ณ ที่นี้ สำหรับผู้ปฏิบัติกิจกรรมเพื่อผลทางวัตถุ ต้นไทรนี้ไม่มีที่สิ้นสุด เขาจะเดินทางจากกิ่งก้านหนึ่งไปสู่อีกกิ่งก้านหนึ่งและไปยังอีกกิ่งก้านหนึ่ง ต้นไม้แห่งธรรมชาติวัตถุนี้ไม่มีจุดจบ และผู้ที่ยึดติดกับต้นไม้นี้จะไม่มีทางหลุดพ้นออกไปได้ บทมนต์พระเวทที่หมายไว้เพื่อพัฒนาตัวเราเป็นใบของต้นไม้นี้ รากของต้นงอกขึ้นข้างบนเนื่องจากรากเหล่านี้เริ่มจากสถานที่ที่พระพรหมทรงประทับอยู่ ซึ่งเป็นดาวเคราะห์สูงสุดแห่งจักรวาลนี้ หากผู้ใดสามารถเข้าใจต้นไม้แห่งความหลงที่ไม่มีวันถูกทำลายนี้ เขาจึงสามารถออกไปจากมันได้
เราควรเข้าใจวิธีการแก้เพื่อให้หลุดพ้น ในบทก่อน ๆ ได้อธิบายไว้ว่ามีหลายวิธีที่จะให้หลุดออกไปจากพันธนาการทางวัตถุ จนกระทั่งมาถึงบทที่สิบสาม เราพบว่าการอุทิศตนเสียสละรับใช้ต่อองค์ภควานเป็นวิธีที่ดีที่สุด บัดนี้ หลักพื้นฐานแห่งการอุทิศตนเสียสละรับใช้คือการไม่ยึดติดกับกิจกรรมทางวัตถุ และมายึดมั่นกับการรับใช้ทิพย์ต่อพระองค์ วิธีการที่จะตัดการยึดติดกับโลกวัตถุได้กล่าวไว้ในตอนต้นของบทนี้ รากแห่งความเป็นอยู่ทางวัตถุนี้งอกขึ้นข้างบน เช่นนี้หมายความว่าเริ่มจากแก่นสารทางวัตถุมวลรวม จากดาวเคราะห์สูงสุดแห่งจักรวาล และจากที่นั่นจักรวาลทั้งหมดขยายออกด้วยสาขาที่แยกแขนงออกมากมายซึ่งมาเป็นระบบดาวเคราะห์ต่าง ๆ ผลทางวัตถุที่ได้รับคือผลลัพธ์แห่งกิจกรรมต่าง ๆ ของสิ่งมีชีวิต เช่น การศาสนา การพัฒนาเศรษฐกิจ การสนองประสาทสัมผัส และความหลุดพ้น
ในโลกนี้ไม่มีประสบการณ์โดยตรงเกี่ยวกับต้นไม้ที่มีกิ่งก้านสาขาแยกแขนงลงข้างล่าง และมีรากขึ้นข้างบน ต้นไม้ชนิดนี้พบได้ที่ขอบสระน้ำ เราสามารถเห็นต้นไม้นี้สะท้อนอยู่ในน้ำมีกิ่งก้านสาขาแยกลงข้างล่างและรากขึ้นข้างบน อีกนัยหนึ่ง ต้นไม้แห่งโลกวัตถุนี้เป็นเพียงภาพสะท้อนของต้นไม้จริงในโลกทิพย์ การสะท้อนของโลกทิพย์นี้สถิตอยู่ในความปรารถนาเหมือนกับการสะท้อนของต้นไม้สถิตอยู่ในน้ำ ความปรารถนาหรือความต้องการเป็นต้นเหตุของสิ่งต่าง ๆ ที่สถิตในแสงแห่งวัตถุที่สะท้อนมานี้ ผู้ที่ปรารถนาจะออกไปจากความเป็นอยู่ทางวัตถุต้องรู้ถึงต้นไม้นี้อย่างละเอียดถี่ถ้วน ด้วยการวิเคราะห์ศึกษาเราจึงสามารถตัดความสัมพันธ์จากมันออกไปได้
ต้นไม้ที่เป็นภาพสะท้อนจากของจริงนี้ ถอดแบบออกมาเหมือนกันทุกอย่าง มีทุกสิ่งทุกอย่างที่มีอยู่ในโลกทิพย์ พวกที่ไม่เชื่อในรูปลักษณ์คิดว่า บระฮมันฺ เป็นรากของต้นไม้วัตถุนี้ ตามปรัชญา สางคฺยะฺ กล่าวว่าจากรากนี้ พระคริทิ, พุรุชะฺ ออกมา จากนั้นสาม กุณะฺ ออกมา จากนั้นธาตุหยาบทั้งห้า (พันชะ-มะฮา-บํูทะฺ) ออกมา จากนั้นประสาทสัมผัสทั้งสิบ (ดะเชนดริยะฺ) จิตใจ ฯลฯ ดังนี้ พวกเขาแบ่งโลกวัตถุทั้งหมดเป็นยี่สิบสี่ธาตุ หาก บระฮมันฺ เป็นศูนย์กลางของปรากฏการณ์ทั้งหมด โลกวัตถุนี้ก็เป็นปรากฏการณ์ของศูนย์กลาง 180 องศาและอีก 180 องศา เป็นโลกทิพย์ โลกวัตถุเป็นภาพสะท้อนที่กลับตาลปัตร ดังนั้น โลกทิพย์จะต้องมีความหลากหลายเช่นเดียวกัน แต่ในความเป็นจริง พระคริทิฺ เป็นพลังงานเบื้องต่ำขององค์ภควาน และ พุรุชะฺ คือตัวองค์ภควาน นั่นคือคำอธิบายใน ภควัต-คีตาฺ เนื่องจากปรากฏการณ์นี้เป็นวัตถุ จึงไม่ถาวรภาพสะท้อนไม่ถาวรเพราะว่าบางครั้งมองเห็นและบางครั้งมองไม่เห็น แต่ของแท้ที่ทำให้ได้ภาพสะท้อนมานั้นเป็นอมตะ ภาพสะท้อนวัตถุจากต้นไม้จริงจะต้องถูกตัดออก เมื่อกล่าวว่าบุคคลรู้คัมภีร์พระเวทหมายความว่า เขารู้ว่าจะตัดการยึดติดกับโลกวัตถุนี้ให้ออกไปได้อย่างไร หากรู้วิธีการนี้ เขาเป็นผู้รู้คัมภีร์พระเวทโดยแท้จริง ผู้ที่หลงใหลอยู่กับสูตรพิธีกรรมต่าง ๆ ของพระเวทเท่ากับหลงอยู่กับใบสีเขียวอันสวยงามของต้นไม้ โดยไม่รู้จุดมุ่งหมายของคัมภีร์พระเวทอย่างแท้จริง จุดมุ่งหมายของคัมภีร์พระเวทเหมือนดังที่บุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้าทรงเปิดเผยคือ ให้ตัดภาพสะท้อนของต้นไม้นี้ออกและบรรลุถึงต้นไม้ที่แท้จริงแห่งโลกทิพย์