โยคะแห่งองค์ภควาน
โศลก 16
ดวาพ อิโม พุรุโช โลเค
คชะรัช ชาคชะระ เอวะ ชะฺ
คชะระฮ สารวาณิ บํูทานิ
คูทะ-สโทฺ ่คชะระ อุชยะเทฺ
ดโวฺ - สอง, อิโมฺ - เหล่านี้, พุรุโชฺ - สิ่งมีชีวิต, โลเคฺ - ในโลก, คชะระฮฺ - ผิดพลาด, ชะฺ - และ, อัคชะระฮฺ - ไม่ผิดพลาด, เอวะฺ - แน่นอน, ชะฺ - และ, คชะระฮฺ - ผิดพลาด, สารวาณิฺ - ทั้งหมด, บํูทานิฺ - สิ่งมีชีวิต, คูทะ-สทฺะฮฺ - ในความเป็นหนึ่ง, อัคชะระฮฺ - ไม่ผิดพลาด, อุชยะเทฺ - ได้กล่าวไว้
คำแปลฺ
มีชีวิตอยู่สองประเภท ผิดพลาดและไม่ผิดพลาด ในโลกวัตถุทุกชีวิตผิดพลาดและในโลกทิพย์ทุกชีวิตไม่ผิดพลาด
คำอธิบายฺ
ดังที่ได้อธิบายไว้แล้วว่าองค์ภควานในรูปอวตาร วิยาสะเดวะฺ ทรงรวบรวม เวดานธะ-สูทระฺ ณ ที่นี้ พระองค์ทรงให้ข้อสรุปของ เวดานธะ-สูทระฺ โดยตรัสว่าสิ่งมีชีวิตซึ่งมีจำนวนนับไม่ถ้วนแบ่งออกเป็นสองกลุ่มคือ กลุ่มที่ผิดพลาดและกลุ่มที่ไม่ผิดพลาด สิ่งมีชีวิตเป็นละอองอณูที่แยกออกมาจากบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้านิรันดรเมื่อมาสัมผัสกับโลกวัตถุเรียกว่า จีวะ-บํูทะฺ ได้ให้คำสันสฤต ณ ที่นี้ คชะระฮ สารวาณิ บํูทานิฺ หมายความว่าพวกนี้ผิดพลาด อย่างไรก็ดี พวกที่เป็นหนึ่งเดียวกับองค์ภควานเรียกว่าไม่ผิดพลาด ความเป็นหนึ่งเดียวกันมิได้หมายความว่าไม่ได้เป็นปัจเจกบุคคลหากแต่ไม่มีความแตกแยกกัน ทั้งหมดยอมรับจุดมุ่งหมายแห่งการสร้าง แน่นอนว่าในโลกทิพย์ไม่มีการสร้าง แต่เนื่องจากบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้าทรงเป็นแหล่งกำเนิดของทุกสิ่งทุกอย่างที่ออกมา ดังที่ได้กล่าวไว้ใน เวดานธะ-สูทระฺ จึงได้อธิบายแนวคิดนั้น
ตามข้อความของบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้าองค์ชรีคริชณะว่ามีสิ่งมีชีวิตอยู่สองกลุ่ม คัมภีร์พระเวทให้หลักฐานนี้จึงไม่มีข้อสงสัย สิ่งมีชีวิตดิ้นรนต่อสู้ในโลกนี้ด้วยจิตใจและประสาทสัมผัสทั้งห้า มีร่างกายวัตถุที่มีการเปลี่ยนแปลง ตราบใดที่สิ่งมีชีวิตอยู่ในพันธสภาวะ ร่างกายของเขาเปลี่ยนแปลงเนื่องจากมาสัมผัสกับวัตถุ เพราะวัตถุเปลี่ยนแปลง ดังนั้น สิ่งมีชีวิตจึงดูเหมือนว่าเปลี่ยนแปลง แต่ในโลกทิพย์ร่างกายมิได้ทำมาจากวัตถุดังนั้นจึงไม่มีการเปลี่ยนแปลง ในโลกวัตถุสิ่งมีชีวิตผ่านการเปลี่ยนแปลงหกขั้นตอน คือ เกิด เจริญเติบโต คงอยู่ระยะเวลาหนึ่ง สืบพันธุ์ หดตัวลง และสูญสลายไป เหล่านี้คือการเปลี่ยนแปลงของร่างวัตถุ แต่ในโลกทิพย์ร่างกายไม่เปลี่ยนแปลง ไม่มีความชรา ไม่มีการเกิด ไม่มีการตาย ทั้งหมดเป็นอยู่ในความเป็นหนึ่ง คชะระฮ สารวาณิ บํูทานิฺ สิ่งมีชีวิตใด ๆ ที่มาสัมผัสกับวัตถุเริ่มต้นจากดวงชีวิตแรกคือ พระพรหมลงไปจนถึงมดตัวเล็ก ๆ ร่างกายต้องเปลี่ยนแปลง ฉะนั้น พวกเขาทั้งหมดจึงมีความผิดพลาดอย่างไรก็ดี ในโลกทิพย์ทุกชีวิตเป็นอิสระในความเป็นหนึ่งอยู่เสมอ