บทสรุปความสมบูรณ์
แห่งการเสียสละ
โศลก 66
สารวะ-ดฺารมาน พะริยัจยะ
มาม เอคัม ชะระณัม วระจะฺ
อฮัม ทวาม สารวะ-พาเพบฺโย
โมคชะยิชยามิ มา ชุชะฮฺ
สารวะ-ดฺารมานฺ - ศาสนาทั้งหลาย, พะริทยัจยะฺ - ยกเลิก, มามฺ - แด่ข้า, เอคัมฺ - เท่านั้น, ชะระณัมฺ - เพื่อศิโรราบ, วระจะฺ - ไป, อฮัมฺ - ข้า, ทวามฺ - เธอ, สารวะฺ - ทั้งหมด, พาเพบฺ- ยะฮฺ - จากผลบาป, โมคชะยิชยามิฺ - จะส่ง, มาฺ - ไม่, ชุชะฮฺ - วิตก
คำแปลฺ
ยกเลิกศาสนาทั้งหมด และเพียงแต่ศิโรราบต่อข้า ข้าจะส่งเธอให้ออกจากผลบาปทั้งปวง จงอย่ากลัว
คำอธิบายฺ
องค์ภควานทรงอธิบายความรู้ต่าง ๆ และวิธีต่าง ๆ ของศาสนา เช่น ความรู้ของ บระฮมันฺ สูงสุด ความรู้ของอภิวิญญาณ ความรู้ระดับชีวิตและวรรณะต่าง ๆ ทางสังคม ความรู้ชีวิตสละโลก ความรู้แห่งการไม่ยึดติด การควบคุมประสาทสัมผัสและจิตใจ การทำสมาธิ ฯลฯ พระองค์ทรงอธิบายหลายวิธีเกี่ยวกับศาสนาต่าง ๆ บัดนี้ ในการสรุป ภควัต-คีตาฺ พระองค์ตรัสว่า อารจุนะควรยกเลิกวิธีต่าง ๆ ทั้งหมดที่ได้ทรงอธิบายมาแล้ว เพียงแต่ศิโรราบต่อคริชณะ การศิโรราบนี้จะช่วยให้ออกจากผลบาปทั้งปวง เพราะว่าองค์ภควานทรงให้สัญญาด้วยพระองค์เองว่าจะปกป้องอารจุนะ
ในบทที่เจ็ด กล่าวไว้ว่าบุคคลผู้เป็นอิสระจากผลบาปทั้งหมดเท่านั้นจึงสามารถปฏิบัติบูชาองค์ชรีคริชณะได้ ดังนั้น เราอาจคิดว่านอกจากจะเป็นอิสระจากผลบาปทั้งหมด มิฉะนั้น เราจะไม่สามารถปฏิบัติวิธีการศิโรราบ สำหรับข้อสงสัยนี้ได้กล่าวไว้ ณ ที่นี้ว่า แม้หากเราไม่เป็นอิสระจากผลบาปทั้งหมด เพียงด้วยวิธีการศิโรราบต่อชรีคริชณะ เราก็จะเป็นอิสระโดยปริยาย ไม่มีความจำเป็นต้องพยายามเป็นพิเศษเพื่อให้ตนเองเป็นอิสระจากผลบาป เราควรยอมรับคริชณะโดยไม่มีข้อสงสัยว่าพระองค์ทรงเป็นผู้ช่วยเหลือสูงสุดของมวลชีวิต ด้วยความศรัทธาและความรัก เราจึงควรศิโรราบต่อพระองค์
วิธีแห่งการศิโรราบต่อคริชณะ ได้อธิบายไว้ใน ฮะริ-บัฺคธิ-วิลาสะฺ (11.676 )
อนุคูลยัสยะ สังคัลพะฮ
พราทิคูลยัสยะ วารจะนัมฺ
รัคชิชยะทีทิ วิชวาโส
โกพทริทเว วะระนัม ทะทฺาฺ
อาทมะ-นิคเชพะ-คารพัณเย
ชัด-วิดฺา ชะระณากะทิฮฺ
ตามวิธีการอุทิศตนเสียสละเราเพียงแต่ยอมรับหลักธรรมทางศาสนา เช่นนี้ จะนำมาสู่การอุทิศตนเสียสละรับใช้ต่อองค์ภควานในที่สุด เราอาจปฏิบัติอาชีพการงานโดยเฉพาะตามสถานภาพชีวิตในสังคม แต่ถ้าหากปฏิบัติตามหน้าที่แล้วมาไม่ถึงจุดแห่งคริชณะจิตสำนึก กิจกรรมของเราทั้งหมดจะไร้ประโยชน์ สิ่งใดที่ไม่นำมาให้ถึงระดับสมบูรณ์แห่งคริชณะจิตสำนึกควรหลีกเลี่ยง เราควรมั่นใจว่าในทุก ๆ สถานการณ์ว่าคริชณะจะทรงปกป้องเราจากความยากลำบากทั้งปวง ไม่จำเป็นต้องคิดว่าควรดำรงรักษาร่างกายและดวงวิญญาณให้อยู่ด้วยกันอย่างไร คริชณะจะทรงดูแลเอง ควรคิดเสมอว่าตนเองช่วยไม่ได้ และควรพิจารณาว่าคริชณะทรงเป็นพื้นฐานแห่งความเจริญก้าวหน้าในชีวิตของเราเท่านั้น ทันทีที่ปฏิบัติอย่างจริงจังในการอุทิศตนเสียสละรับใช้ต่อองค์ภควานในคริชณะจิตสำนึกที่สมบูรณ์ เราจะเป็นอิสระจากมลทินทั้งปวงแห่งธรรมชาติวัตถุทันที มีวิธีทางศาสนาต่าง ๆ และวิธีการที่ทำให้บริสุทธิ์ด้วยการพัฒนาความรู้ การทำสมาธิในระบบโยคะอิทธิฤทธิ์ ฯลฯ แต่ผู้ที่ศิโรราบต่อคริชณะไม่ต้องปฏิบัติตามวิธีการมากมายการศิโรราบอย่างง่าย ๆ ต่อคริชณะจะช่วยให้เราไม่ต้องสูญเสียเวลาไปโดยไม่จำเป็นเราสามารถทำความเจริญก้าวหน้าทั้งหมดโดยทันที และเป็นอิสระจากผลบาปทั้งปวง
เราควรชื่นชอบกับรูปลักษณ์อันสง่างามของคริชณะ พระนามของพระองค์คือคริชณะ เนื่องจากพระองค์ทรงมีเสน่ห์สูงสุดทั้งหมด ผู้ที่ชื่นชอบกับภาพลักษณ์ของคริชณะที่มีความสง่างาม มีพลังอำนาจทั้งหมด และมีพระเดชทั้งหมดเป็นผู้ที่โชคดี มีนักทิพย์นิยมต่าง ๆ บ้างชื่นชอบกับ บระฮมันฺ อันไร้รูปลักษณ์ บ้างชื่นชอบกับลักษณะของอภิวิญญาณ ฯลฯ แต่ผู้ที่ชื่นชอบกับลักษณะส่วนพระองค์ของบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้า และเหนือสิ่งอื่นใดทั้งหมด ผู้ที่ชื่นชอบกับองค์ภควานในรูปลักษณ์ของคริชณะเป็นนักทิพย์นิยมที่สมบูรณ์ที่สุด อีกนัยหนึ่ง การอุทิศตนเสียสละต่อคริชณะในจิตสำนึกที่สมบูรณ์เป็นส่วนลับที่สุดของความรู้ และนี่คือเนื้อหาสาระของ ภควัต-คีตาฺ ทั้งหมด คารมะ-โยกีฺ หรือนักปราชญ์ช่างสังเกต โยคีหรือผู้มีฤทธิ์ และสาวก ทั้งหมดเรียกว่านักทิพย์นิยม แต่ผู้เป็นสาวกที่บริสุทธิ์ดีที่สุด คำที่ใช้โดยเฉพาะ ณ ที่นี้คือ มา ชุชะฮฺ “จงอย่ากลัว จงอย่าลังเล จงอย่าวิตก” มีความสำคัญมาก เราอาจสับสนว่าจะสามารถยกเลิกรูปแบบของศาสนาต่าง ๆ ทั้งหมดและเพียงแต่ศิโรราบต่อคริชณะได้อย่างไร แต่ความวิตกกังวลเช่นนี้ไร้ประโยชน์