บทสรุป ภควัต-คีตา
โศลก 29
อาชชารยะ-วัท พัชยะทิ คัชชิด เอนัม
อาชชารยะ-วัด วะดะทิ ทะไทฺวะ ชานยะฮฺ
อาชชารยะ-วัช ไชนัม อันยะฮ ชริโณทิ
ชรุทวาพิ เอนัม เวดะ นะ ไชวะ คัชชิทฺ
อาชชารยะ-วัทฺ - เป็นที่น่าอัศจรรย์, พัชยะทิฺ - เห็น, คัชชิทฺ - บางคน, เอนัมฺ - ดวงวิญญาณนี้, อาชชารยะ-วัทฺ - เป็นที่น่าอัศจรรย์, วะดะทิฺ - กล่าวถึง, ทะทฺาฺ - ดังนั้น, เอวะฺ - แน่นอน, ชะฺ - เช่นกัน, อันยะฮฺ - ผู้อื่น, อาชชารยะ-วัทฺ - น่าอัศจรรย์เช่นเดียวกัน, ชะฺ - เช่นกัน, เอนัมฺ - ดวงวิญญาณนี้, อันยะฮฺ - ผู้อื่น, ชริโณทิฺ - สดับฟัง, ชรุทวาฺ - ได้ยินมาแล้ว, อพิฺ - ถึงแม้ว่า, เอนัมฺ - ดวงวิญญาณนี้, เวดะฺ - ทราบ, นะฺ - ไม่เคย, ชะฺ - และ, เอวะฺ - แน่นอน, คัชชิทฺ - บางคน
คำแปลฺ
บางคนมองดูดวงวิญญาณว่าเป็นสิ่งอัศจรรย์ บางคนอธิบายดวงวิญญาณว่าเป็นสิ่งอัศจรรย์ และบางคนได้ยินเกี่ยวกับดวงวิญญาณว่าเป็นสิ่งอัศจรรย์ แต่ในขณะที่อีกหลายคนแม้หลังจากที่ได้ยินเกี่ยวกับดวงวิญญาณแล้ว ก็ไม่สามารถเข้าใจอะไรเลย
คำอธิบายฺ
กีโทพะนิชัดฺ ส่วนใหญ่มีพื้นฐานบนหลักธรรมของ อุพะนิชัดฺ จึงไม่น่าแปลกใจที่ได้พบข้อความเช่นนี้ใน คะทฺะ อุพะนิชัดฺ (1.2.7)
ชระวะณะยาพิ บะฮุบิร โย นะ ลับฺยะฮ
ชริณวันโท 'พิ บะฮะโว ยัม นะ วิดยุฮฺ
อาชชารโย วัคทา คุชะโล ´สยะ ลับดฺา
อาชชารโย ´สยะ กยาทา คุชะลานุชิชิทะฮฺ
เป็นความจริงที่ว่าละอองวิญญาณอยู่ในร่างสัตว์ใหญ่ อยู่ในร่างต้นไทรมหึมาและอยู่ในจุลินทรีย์เล็ก ๆ ที่มีจำนวนเป็นร้อย ๆ ล้านตัวในพื้นที่เพียงหนึ่งตารางนิ้ว นับว่าเป็นสิ่งอัศจรรย์มาก มนุษย์ผู้เบาปัญญาและมนุษย์ผู้ไม่สมถะไม่สามารถเข้าใจถึงความอัศจรรย์ของปัจเจกละอองวิญญาณได้ แม้จะอธิบายโดยผู้ที่เชื่อถือได้มากที่สุดในวิชาความรู้นี้ ซึ่งถ่ายทอดบทเรียนให้แม้กระทั่งพระพรหม (บระฮมาฺ) ผู้เป็นชีวิตแรกในจักรวาล เนื่องจากแนวความคิดต่อสิ่งต่าง ๆ ทางวัตถุ คนส่วนใหญ่ในยุคนี้จึงไม่สามารถจินตนาการได้ว่าประกายเล็ก ๆ เช่นนี้สามารถที่จะยิ่งใหญ่มากและเล็กมากได้อย่างไรดังนั้น มนุษย์จึงมองดูดวงวิญญาณว่าเป็นสิ่งอัศจรรย์ ไม่ว่าด้วยสถานภาพพื้นฐานหรือด้วยการอธิบาย ผู้คนมัวแต่หลงอยู่ในพลังงานวัตถุจึงหมกมุ่นอยู่กับเรื่องราวเพื่อสนองประสาทสัมผัสจนมีเวลาน้อยมากที่จะเข้าใจเกี่ยวกับตนเอง แม้จะเป็นความจริงที่ว่าหากไม่มีความเข้าใจตนเอง กิจกรรมทั้งหมดในการดิ้นรนเพื่อความอยู่รอดผลที่สุดคือความพ่ายแพ้ พวกเขาไม่มีความคิดว่าควรจะต้องคิดถึงดวงวิญญาณเพื่อแก้ปัญหาความทุกข์ทางวัตถุ
บางคนสนใจฟังเกี่ยวกับดวงวิญญาณ อาจไปรับฟังคำบรรยายร่วมกับหมู่คณะที่ดี แต่บางครั้งเนื่องจากอวิชชา ถูกชักนำไปในทางที่ผิดโดยยอมรับว่าอภิวิญญาณและอนุวิญญาณเป็นหนึ่งเดียวกันโดยไม่มีข้อแตกต่างในปริมาณ เป็นการยากมากที่จะพบบุคคลผู้เข้าใจสถานภาพของอภิวิญญาณและอนุวิญญาณ รวมทั้งหน้าที่และความสัมพันธ์ของทั้งสอง และรายละเอียดต่าง ๆ อย่างครบถ้วน และยากยิ่งไปกว่านี้คือการที่จะพบบุคคลผู้ได้รับประโยชน์อย่างสมบูรณ์จากความรู้แห่งดวงวิญญาณ และยังสามารถอธิบายถึงสถานภาพของดวงวิญญาณในแง่มุมต่าง ๆ ได้ อย่างไรก็ดี หากผู้ใดสามารถเข้าใจเรื่องราวของดวงวิญญาณ ชีวิตของผู้นั้นจะประสบความสำเร็จ
วิธีที่ง่ายที่สุดในการเข้าใจเรื่องความรู้แจ้งแห่งตนคือการยอมรับคำสอนใน ภควัต-คีตาฺ ที่ตรัสโดยองค์ชรีคริชณะผู้ที่เชื่อถือได้สูงสุด โดยไม่ถูกบิดเบือนจากทฤษฎีอื่น ๆ แต่จำเป็นต้องมีความวิริยะและความเสียสละอย่างสูงไม่ว่าในชาตินี้หรือในอดีตชาติ ก่อนที่เราจะสามารถยอมรับว่าคริชณะคือบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้า อย่างไรก็ดีเราสามารถรู้ถึงคริชณะว่าทรงเป็นองค์ภควานสูงสุดได้ด้วยพระกรุณาธิคุณอย่างหาที่สุดมิได้ของสาวกผู้บริสุทธิ์ โดยไม่มีทางอื่น