บทสรุป ภควัต-คีตา
โศลก 41
วิยะวะสายาทมิคา บุดดิร
เอเคฮะ คุรุ-นันดะนะฺ
บะฮุ-ชาคฺา ฮิ อนันทาช ชะ
บุดดฺะโย 'วิยะวะสายินามฺ
วิยะวะสายะ-อาทมิคาฺ - แน่วแน่ในคริชณะจิตสำนึก, บุดดิฮฺ - ปัญญา, เอคาฺ - คนเดียวเท่านั้น, อิฮะฺ - ในโลกนี้, คุรุ-นันดะนะฺ - โอ้ โอรสที่รักแห่งราชวงค์คุรุ, บะฮุ-ชาคฺาฮฺ - มีสาขามากมาย, ฮิฺ - แน่นอน, อนันทาฮฺ - ไม่จำกัด, ชะฺ - เช่นกัน, บุดดฺะยะฮฺ - ปัญญา, อัพยะ วะสายินามฺ - ของผู้ที่ไม่อยู่ในคริชณะจิตสำนึก
คำแปลฺ
โอ้ ผู้เป็นที่รักแห่งราชวงศ์คุรุ บุคคลเดินอยู่บนหนทางสายนี้มีเป้าหมายที่แน่วแน่และมีจุดมุ่งหมายเป็นหนึ่ง ปัญญาของผู้ที่ไม่แน่วแน่มั่นคงจะแตกสาขามากมาย
คำอธิบายฺ
ความศรัทธาอันมั่นคงในคริชณะจิตสำนึก จะทำให้เราเจริญไปถึงความสมบูรณ์สูงสุดแห่งชีวิตเรียกว่าปัญญาแห่ง วิยะวะสายาทมิคาฺ ใน เชธันญะ-ชาริทามริทะฺ(มัดฺยะฺ 22.62) กล่าวไว้ว่า
“ชรัดดฺา”-ชับเด-วิชวาสะ คะเฮ สุดริดฺะ นิชชะยะฺ
คริชเณ บัคธิ ไคเล สารวะ-คารมะ คริทะ ฮะยะฺ
ความศรัทธาหมายถึงความเชื่ออย่างมั่นคงในสิ่งที่ประเสริฐ เมื่อปฏิบัติหน้าที่ในคริชณะจิตสำนึกเราไม่จำเป็นต้องปฏิบัติในความสัมพันธ์กับโลกวัตถุอันเนื่องมาจากพันธกรณีตามประเพณีครอบครัว มนุษยชาติ หรือประเทศชาติ กิจกรรมเพื่อผลประโยชน์เป็นการกระทำตามผลกรรมของเราในอดีตไม่ว่าดีหรือชั่ว เมื่อเราได้ตื่นขึ้นมาในคริชณะจิตสำนึก เราไม่จำเป็นต้องพยายามเพื่อผลดีในกิจกรรมของเรา หากสถิตในคริชณะจิตสำนึกกิจกรรมทั้งหมดอยู่ในระดับที่สมบูรณ์ ไม่ขึ้นอยู่กับสภาวะคู่ เช่นความดีหรือความชั่ว ความสมบูรณ์สูงสุดของคริชณะจิตสำนึกคือการสลัดแนวคิดชีวิตทางวัตถุระดับนี้จะบรรลุถึงโดยปริยายเมื่อเราเจริญขึ้นในคริชณะจิตสำนึก
จุดมุ่งหมายอันแน่วแน่ของบุคคลในคริชนะจิตสำนึกมีพื้นฐานอยู่ที่ความรู้ วาสุเดวะฮ สารวัม อิทิ มะฮาทมา สุ-ดุรละบฺะฮฺ บุคคลในคริชณะจิตสำนึกคือดวงวิญญาณดีที่หาได้ยากและเป็นผู้รู้อย่างสมบูรณ์ว่า วาสุเดวะ หรือ คริชณะทรงเป็นรากฐานแห่งแหล่งกำเนิดของปรากฏการณ์ทั้งมวล ด้วยการรดน้ำที่รากของต้นไม้เท่ากับเราได้แจกจ่ายน้ำไปที่ใบและกิ่งก้านสาขาโดยปริยาย ฉะนั้น ด้วยการปฏิบัติในคริชณะจิตสำนึกเท่ากับเป็นการรับใช้อย่างสูงสุดแด่ทุก ๆ คน เช่น รับใช้ตัวเราเองครอบครัว สังคม ประเทศชาติ มนุษยชาติ ฯลฯ หากองค์ชรีคริชณะทรงพอพระทัยในการปฏิบัติของเรา ทุก ๆ คนก็จะพึงพอใจ
อย่างไรก็ดี การอุทิศตนเสียสละรับใช้ในคริชณะจิตสำนึก ทำได้ดีที่สุดภายใต้คำแนะนำที่ถูกต้องของพระอาจารย์ทิพย์ซึ่งเป็นผู้แทนที่เชื่อถือได้ของคริชณะ ท่านรู้ธรรมชาติของศิษย์และสามารถนำศิษย์ให้ปฏิบัติในคริชณะจิตสำนึกได้ ดังนั้น การจะเป็นผู้มีความชำนาญในคริชณะจิตสำนึก เราต้องปฏิบัติตามผู้แทนของคริชณะอย่างแน่วแน่ และเราควรน้อมรับคำสั่งสอนของพระอาจารย์ทิพย์ผู้ที่เชื่อถือได้เสมือนเป็นภารกิจแห่งชีวิตของเรา ชรีละ วิชวะนาทฺะ ชัคระวารที ทฺาคุระ สอนเราในบทมนต์ที่มีชื่อเสียงเกี่ยวกับพระอาจารย์ทิพย์ดังนี้
ยัสยะ พระสาดาด บฺะกะวัท-พระสาโด
ยัสยาพระสาดาน นะ กะทิฮ คุโท ´พิฺ
ดฺยายัน สทุวัมส ทัสยะ ยะชัส ทริ-สันดฺยัม
วันเด กุโรฮ ชรี-ชะระณาระวินดัมฺ
“การทำให้พระอาจารย์ทิพย์พึงพอใจ องค์ภควานก็จะทรงพึงพอพระทัย หากพระอาจารย์ทิพย์ไม่พึงพอใจ เราจะไม่มีโอกาสได้รับการส่งเสริมมาสู่ระดับแห่งคริชณะจิตสำนึก ฉะนั้น ข้าพเจ้าควรทำสมาธิและสวดมนต์ภาวนาเพื่อพระเมตตาจากพระอาจารย์ทิพย์วันละสามครั้ง และแสดงความเคารพอย่างสูงแด่ท่าน”
อย่างไรก็ดี กรรมวิธีทั้งหมดนี้ขึ้นอยู่กับความรู้อันสมบูรณ์ว่าดวงวิญญาณอยู่เหนือแนวความคิดทางร่างกาย นี่ไม่ใช่เป็นเพียงทฤษฎีเท่านั้นแต่เป็นการปฏิบัติจริงเพื่อไม่เปิดโอกาสให้บุคคลได้สนองประสาทสัมผัสซึ่งปรากฏออกมาในกิจกรรมเพื่อผลประโยชน์ทางวัตถุ ผู้ไม่มีจิตใจที่แน่วแน่มั่นคงจะถูกหันเหไปในกิจกรรมเพื่อผลประโยชน์ทางวัตถุต่าง ๆ นานา