บทสรุป ภควัต-คีตา
โศลก 46
ยาวาน อารทฺะ อุดะพาเน
สารวะทะฮ สัมพลูโทดะเคฺ
ทาวาน สารเวชุ เวเดชุ
บราฮมะณัสยะ วิจานะทะฮฺ
ยาวานฺ - ทั้งหมดนั้น, อารทฺะฮฺ - หมายถึง, อุดะ-พาเนฺ - ในบ่อน้ำ, สารวะทะฮฺ - ทุกแง่ทุกมุม, สัมพลุทะ-อุดะเคฺ - ในแหล่งน้ำอันยิ่งใหญ่, ทาวานฺ - เช่นเดียวกัน, สารเวชฺุ - ในทั้งหมด, เวเดชฺุ - วรรณกรรมพระเวท, บราฮมะณัสยะฺ - ของผู้ที่รู้ บระฮมันฺ สูงสุด, วิจานะทะฮฺ - ผู้อยู่ในความรู้อันสมบูรณ์
คำแปลฺ
ความปรารถนาทั้งหลายที่ได้มาจากบ่อน้ำเล็ก ๆ แหล่งน้ำอันยิ่งใหญ่สามารถตอบสนองได้ในทันที ในทำนองเดียวกัน ความปรารถนาทั้งปวงในคัมภีร์พระเวทสามารถได้รับการสนองตอบ โดยผู้ที่รู้จุดมุ่งหมายอันแท้จริง
คำอธิบายฺ
พิธีกรรมและการบูชาที่กล่าวไว้ในบท คารมะ-คาณดะฺ ของวรรณกรรมพระเวทมีไว้เพื่อส่งเสริมการค่อย ๆ พัฒนาความรู้แจ้งแห่งตน และจุดมุ่งหมายของการรู้แจ้งแห่งตนเอง ได้กล่าวไว้อย่างชัดเจนในบทที่สิบห้าของ ภควัต-คีตาฺ (15.15) ว่า จุดมุ่งหมายของการศึกษาคัมภีร์พระเวทเพื่อให้ทราบถึงองค์ชรีคริชณะผู้ทรงเป็นแหล่งกำเนิดแรกของสรรพสิ่ง ดังนั้น การรู้แจ้งตนเองหมายถึงการเข้าใจคริชณะและความสัมพันธ์นิรันดรที่เรามีต่อพระองค์ ความสัมพันธ์ของสิ่งมีชีวิตที่มีต่อคริชณะ ได้กล่าวไว้ในบทที่สิบห้าของ ภควัต-คีตาฺ (15.7) เช่นกันว่า สิ่งมีชีวิตเป็นละอองอณูของคริชณะ ฉะนั้นการฟื้นฟูคริชณะจิตสำนึกของปัจเจกชีวิตจึงเป็นระดับที่สมบูรณ์สูงสุดของวิชาพระเวท ชรีมัด-บฺากะวะธัมฺ (3.33.7) ได้ยืนยันไว้ดังต่อไปนี้
อโฮ บะทะ ชวะ-พะโช ´โท การียาน
ยัจ-จิฮวากเร วารทะเท นามะ ทุบฺยัมฺ
เทพุส ทะพัส เท จุฮุวุฮ สัสนุร อารยา
บระฮมานูชุร นามะ กริณันทิ เย เทฺ
“โอ้ องค์ภควาน บุคคลผู้สวดภาวนาพระนามอันศักดิ์สิทธิ์ของพระองค์ แม้เกิดในตระกูลต่ำ เช่น ชัณดาละฺ (คนกินสุนัข) จะสถิตในระดับสูงสุดแห่งการรู้แจ้งตนเอง บุคคลเช่นนี้ต้องปฏิบัติการบำเพ็ญเพียรและการบูชานานัปการตามพิธีกรรมพระเวท และศึกษาวรรณกรรมพระเวทมาแล้วหลายต่อหลายครั้งหลังจากได้อาบน้ำในสถานที่อันศักดิ์สิทธิ์ทุกแห่งของนักบุญ บุคคลนี้พิจารณาว่าดีที่สุดในครอบครัวอารยัน”
ดังนั้น เราต้องมีปัญญาพอที่จะเข้าใจจุดมุ่งหมายของพระเวท โดยไม่ยึดติดกับพิธีกรรมเท่านั้น และต้องไม่ปรารถนาจะพัฒนาตนเองไปสู่อาณาจักรสวรรค์ เพื่อคุณภาพแห่งการสนองประสาทสัมผัสที่ดีกว่า เป็นไปไม่ได้สำหรับคนธรรมดาทั่วไปในยุคนี้ ที่จะปฏิบัติตามกฎเกณฑ์ทั้งหมดในพิธีกรรมพระเวท หรือจะศึกษา เวดานธะฺและ อุพะนิชัดฺ อย่างละเอียดถี่ถ้วน เพราะต้องใช้เวลา พลังงาน ความรู้ และทรัพยากรอย่างมากมายเพื่อปฏิบัติตามจุดมุ่งหมายต่าง ๆ ของพระเวท จึงเป็นไปได้ยากมากในยุคนี้ อย่างไรก็ดี จุดประสงค์ที่ดีที่สุดของวัฒนธรรมพระเวทสามารถตอบสนองได้ด้วยการสวดภาวนาพระนามอันศักดิ์สิทธิ์ขององค์ภควาน ดังที่องค์เชธันญะผู้จัดส่งมวลวิญญาณที่ตกต่ำ เมื่อนักวิชาการพระเวทผู้ยิ่งใหญ่ชื่อ พระคาชานันดะ สะรัสวะที ถามองค์เชธันญะว่า ทำไมมาสวดภาวนาพระนามอันศักดิ์สิทธิ์ขององภควานเหมือนเป็นคนเจ้าอารมณ์ แทนที่จะไปศึกษาปรัชญา เวดานธะฺ องค์เชธันญะทรงตอบว่าพระอาจารย์เห็นว่าพระองค์ทรงเบาปัญญายิ่งนัก ดังนั้น ท่านจึงขอร้องให้ไปสวดภาวนาพระนามอันศักดิ์สิทธิ์ขององค์ชรีคริชณะ พระองค์จึงทรงทำเช่นนี้และมีความปลื้มปีติสุขเหมือนคนเสียสติ ในคะลิยุคนี้ประชาชนส่วนใหญ่เบาปัญญา ไม่พร้อมที่จะศึกษาและเข้าใจปรัชญา เวดานธะฺ จุดประสงค์ที่ดีที่สุดของปรัชญา เวดานธะฺ จะได้รับการตอบสนองด้วยการสวดภาวนาพระนามอันศักดิ์สิทธิ์ขององค์ภควานอย่างไร้อาบัติ เวดานธะฺ เป็นคำสุดท้ายของปรัชญาพระเวท ผู้เขียนและผู้รู้ปรัชญาเวดานธะคือองค์ชรีคริชณะฺ และนักเวดานธะฺสูงสุดคือดวงวิญญาณผู้ยิ่งใหญ่ที่มีความสุขในการสวดภาวนาพระนามอันศักดิ์สิทธิ์ขององค์ภควาน นี่คือจุดมุ่งหมายสูงสุดแห่งความเร้นลับของคัมภีร์พระเวททั้งหมด