บทสรุป ภควัต-คีตา
โศลก 58
ยะดา สัมฮะระเท ชายัม
คูรโม ´งกานีวะ สารวะชะฮฺ
อินดริยาณีนดริยารเทฺบฺยัส
ทัสยะ พระกยา พระทิชทิทาฺ
ยะดาฺ - เมื่อ, สัมฮะระเทฺ - ม้วนกลับ, ชะฺ - เช่นกัน, อยัมฺ - เขา, คูรมะฮฺ - เต่า, อังกานิฺ - แขนขา, อิวะฺ - เหมือน, สารวะชะฮฺ - ทั้งหมด, อินดริยานิฺ - ประสาทสัมผัสต่างๆ, อินดริยะ-อาร เทฺบฺยะฮฺ - จากอายตะภายนอก, ทัสยะฺ - ของเขา, พระกยาฺ - จิตสำนึก, พระทิชทิทาฺ - มั่นคง
คำแปลฺ
ผู้ที่สามารถดึงประสาทสัมผัสของตนเองให้กลับมาจากอายตนะภายนอก ดังเช่นเต่าที่หดแขนขาเข้าไว้ในกระดอง เป็นผู้ที่มีความแน่วแน่มั่นคงในจิตสำนึกที่สมบูรณ์
คำอธิบายฺ
การทดสอบโยคี สาวก หรือดวงวิญญาณผู้รู้แจ้งแห่งตน คือเขาสามารถควบคุมประสาทสัมผัสตามแผนของตนเองได้ อย่างไรก็ดี คนส่วนใหญ่เป็นทาสของประสาทสัมผัสจึงให้ประสาทสัมผัสเป็นผู้นำทาง นี่คือคำตอบต่อคำถามที่ว่าโยคีสถิตอย่างไร ประสาทสัมผัสเปรียบเสมือนงูพิษที่ต้องการทำอะไรตามอำเภอใจอย่างไร้กฎเกณฑ์ โยคีหรือสาวกจะต้องเข็มแข็งมากในการควบคุมงู เหมือนกับหมองูผู้ไม่ยอมปล่อยให้งูเลื้อยไปอย่างอิสระ มีกฎเกณฑ์มากมายในพระคัมภีร์ที่เปิดเผย บ้างเป็นข้อห้าม บ้างเป็นข้อปฏิบัติ นอกจากว่าเราสามารถทำตามข้อห้ามและข้อปฏิบัติ และควบคุมตนเองจากความสุขทางประสาทสัมผัส มิฉะนั้น เป็นไปไม่ได้ที่จะมีความแน่วแน่มั่นคงในคริชณะจิตสำนึก ตัวอย่างที่ดีที่สุด ณ ที่นี้คือเต่า ไม่ว่าในขณะใดเต่าสามารถหดประสาทสัมผัสของตนเองให้เข้ามาอยู่ภายในกระดอง และยืดออกมาใหม่เมื่อต้องการใช้งาน ทำนองเดียวกัน ประสาทสัมผัสของบุคคลในคริชณะจิตสำนึกใช้เฉพาะในจุดมุ่งหมายเพื่อรับใช้องค์ภควานเท่านั้น มิฉะนั้น จะดึงกลับมา อารจุนะทรงได้รับคำสั่งสอนณ ที่นี้ ให้ใช้ประสาทสัมผัสของพระองค์เพื่อรับใช้องค์ภควาน แทนที่จะใช้เพื่อความพึงพอใจของตนเอง การรักษาประสาทสัมผัสไว้เพื่อรับใช้องค์ภควานอยู่เสมอ คือตัวอย่างเปรียบเทียบกับเต่าที่สามารถรักษาประสาทสัมผัสของตนเองไว้ให้อยู่ภายในได้