บทสรุป ภควัต-คีตา
โศลก 64
รากะ-ดเวชะ-วิมุคไทส ทุ
วิชะยาน อินดริไยช ชะรันฺ
อาทมะ-วัชไยร วิเดฺยาทมา
พระสาดัม อดิกัชชะทิฺ
รากะฺ - ความยึดติด, ดเวชะฺ - และความรังเกียจ, วิมุคไทฮฺ - โดยผู้มีอิสระจาก, ทฺุ - แต่, วิชะยานฺ - อายตนะภายนอก, อินดริไยฮฺ - ด้วยประสาทสัมผัส, ชะรันฺ - กระทำอยู่, อาทมะฺ - วัชไยฮฺ - ภายใต้การควบคุมของตน, วิเดฺยะ-อาทมาฺ - ผู้ปฏิบัติตามกฎแห่งอิสรภาพ, พระสาดัมฺ - พระเมตตาธิคุณขององค์ภควาน, อดิกัชชฺะทิฺ - ได้รับ
คำแปลฺ
แต่ผู้ที่มีอิสรภาพจากการยึดติดและความรังเกียจจะสามารถควบคุมประสาทสัมผัสของตนเองได้ และด้วยการปฏิบัติตามหลักเกณฑ์แห่งอิสรภาพ สามารถได้รับพระเมตตาโดยสมบูรณ์จากองค์ภควาน
คำอธิบายฺ
ได้อธิบายแล้วว่าภายนอกเราอาจควบคุมประสาทสัมผัสด้วยวิธีที่ฝืนธรรมชาตินอกจากประสาทสัมผัสจะได้มาปฏิบัติการรับใช้ทิพย์ต่อองค์ภควาน มิฉะนั้นแล้ว จะมีโอกาสตกต่ำลงได้ทุกเมื่อ อาจดูเหมือนว่าผู้มีคริชณะจิตสำนึกอย่างสมบูรณ์อยู่ในระดับประสาทสัมผัส แต่เนื่องจากมีคริชณะจิตสำนึกอย่างสมบูรณ์จึงไม่ยึดติดกับกิจกรรมทางประสาทสัมผัส ผู้มีคริชณะจิตสำนึกคำนึงเพียงแต่ให้คริชณะทรงพอพระทัยเท่านั้นไม่มีอะไรมากไปกว่านี้ ฉะนั้น ท่านจึงอยู่เหนือความยึดติดและความรังเกียจทั้งปวง หากคริชณะทรงปรารถนาสาวกสามารถทำอะไรก็ได้ ซึ่งโดยปกติแล้วไม่ชอบทำ และถ้าหากคริชณะไม่ทรงปรารถนาท่านจะไม่ทำ แม้โดยปกติธรรมดาชอบทำเพื่อความพึงพอใจของตนเอง ดังนั้น การทำหรือไม่ทำจะอยู่ภายใต้การควบคุมของท่าน แต่จะปฏิบัติภายใต้การแนะนำของคริชณะเท่านั้น จิตสำนึกเช่นนี้คือพระเมตตาธิคุณอันหาที่สุดมิได้จากองค์ภควาน ซึ่งสาวกสามารถบรรลุได้แม้จะมีความยึดติดอยู่ในระดับประสาทสัมผัส