บทสรุป ภควัต-คีตา
โศลก 72
เอชา บราฮมี สทิทิฮ พารทฺะ
ไนนาม พราพยะ วิมุฮยะทิฺ
สทิทวาสยาม อันทะ-คาเล ´พิ
บระฮมะ-นิรวาณัม ริชชฺะทิฺ
เอชาฺ - นี้, บราฮมีฺ - ทิพย์, สทิทิฮฺ - สถานการณ์, พารทฺะฺ - โอ้ โอรสพระนางพริทฺา, นะฺ - ไม่เคย, เอนามฺ - นี้, พราพยะฺ - บรรลุถึง, วิมุฮยะทิฺ - ผู้ที่สับสน, สทิทวาฺ - สถิต, อัสยามฺ - ในนี้, อันทะ-คาเลฺ - ในบั้นปลายของชีวิต, อพิฺ - เช่นกัน, บระฮมะ-นิรวาณัมฺ - อาณาจักรทิพย์ขององค์ภควาน, ริชชฺะทิฺ - ผู้ได้รับ
คำแปลฺ
นี่คือวิถีแห่งชีวิตทิพย์ที่มีศีลธรรม หลังจากบรรลุแล้วผู้นั้นจะไม่สับสน หากเราสถิตเช่นนี้แม้ในชั่วโมงแห่งความตาย เราสามารถบรรลุถึงอาณาจักรแห่งองค์ภควาน
คำอธิบายฺ
เราสามารถบรรลุถึงคริชณะจิตสำนึกหรือชีวิตทิพย์นี้ได้ในทันทีภายในหนึ่งวินาที หรือเราอาจไม่บรรลุถึงระดับชีวิตเช่นนี้ได้เลยแม้เป็นเวลาล้าน ๆ ชาติ มันเป็นเรื่องของความเข้าใจและยอมรับความจริงเท่านั้น คัทวางกะ มะฮาราจะ ทรงบรรลุถึงระดับชีวิตเช่นนี้เพียงไม่กี่นาทีก่อนจะสวรรคตด้วยการศิโรราบต่อคริชณะ นิรวาณะฺหมายถึงสิ้นสุดการดำเนินชีวิตทางวัตถุ ตามปรัชญา สูนยะวาดิฺ จะมีแต่ความว่างเปล่าหลังจากเสร็จสิ้นชีวิตวัตถุนี้ แต่ ภควัต-คีตาฺ สอนแตกต่างออกไป ชีวิตจริงเริ่มต้นหลังจากชีวิตวัตถุนี้สิ้นสุดลง สำหรับนักวัตถุนิยมหยาบ ๆ เป็นการเพียงพอแล้วที่ได้รู้ว่าเราต้องจบสิ้นวิถีชีวิตทางวัตถุนี้ แต่สำหรับบุคคลผู้เจริญทางจิตวิญญาณจะมีอีกชีวิตหนึ่งหลังจากชีวิตวัตถุนี้ ก่อนจบสิ้นชีวิตนี้หากเราโชคดีพอที่จะพัฒนาคริชณะจิตสำนึก เราจะบรรลุถึงระดับ บระฮมะ-นิรวาณะฺ ทันที ไม่มีข้อแตกต่างระหว่างอาณาจักรแห่งองค์ภควานและการอุทิศตนเสียสละรับใช้องค์ภควาน เพราะทั้งสองสิ่งอยู่ในระดับที่สมบูรณ์บริบูรณ์ การอุทิศตนรับใช้องค์ภควานด้วยความรักทิพย์คือการบรรลุถึงอาณาจักรทิพย์ในโลกวัตถุมีกิจกรรมเพื่อสนองประสาทสัมผัส ขณะที่ในโลกทิพย์มีกิจกรรมคริชณะจิตสำนึก การบรรลุถึงคริชณะจิตสำนึกแม้ในชีวิตนี้ก็เป็นการบรรลุถึง บระฮมันฺ ทันทีและผู้ที่สถิตในคริชณะจิตสำนึกได้เข้าไปสู่อาณาจักรแห่งองค์ภควานเรียบร้อยแล้วอย่างแน่นอน
บระฮมันฺ เป็นสิ่งตรงข้ามกับวัตถุ ดังนั้น บราฮมี สทิฺทิฺ หมายถึง “ไม่อยู่ในระดับกิจกรรมทางวัตถุ” การอุทิศตนเสียสละรับใช้องค์ภควานได้รับการยอมรับในภควัต- คีตาฺ ว่าเป็นระดับหลุดพ้น (สะ กุณาน สะมะทีท ไยทาน บระฮมะ-บํูยายะ คัลพะเทฺ) ดังนั้น บราฮมี สทิฺทิฺ คือความหลุดพ้นจากพันธนาการทางวัตถุ
ชรีละ บัคธิวิโนดะ ทฺาคุระ สรุปบทที่สองของ ภควัต-คีตาฺ ว่าเป็นบทสรุปทั้งหมดของหนังสือเล่มนี้ ใน ภควัต-คีตาฺ เป็นเรื่องของ คารมะ-โยกะ, กยานะ-โยกะฺ.และ บัคธิ-โยกะฺ ในบทที่สองได้อธิบาย คารมะ-โยกะฺ และ กยานะ-โยกะฺ อย่างชัดเจนและกล่าวถึง บัคธิ-โยกะฺ เพียงเล็กน้อย ดังนั้น จึงเป็นบทสรุปของหนังสือเล่มนี้
ดังนั้น ได้จบคำอธิบายโดยบัฺคธิเวดันธะ บทที่สองของหนังสือฺ ชรีมัด บฺะกะวัด-กีทา ในหัวข้อเรื่องบทสรุป ภควัต-คีตาฺ