บทสรุป ภควัต-คีตา
โศลก 8
นะ ฮิ พระพัชยามิ มะมาพะนุดยาด
ยัช โชฺคัม อุชโชฺชะณัม อินดริยาณามฺ
อวาพยะ บํูมาพ อสะพัทนัม ริดดัม
ราจยัม สุราณาม อพิ ชาดิพัทยัมฺ
นะฺ - ไม่, ฮิฺ - แน่นอน, พระพัชยามิฺ - ข้าพเจ้าเห็น, มะมะฺ - ของข้าพเจ้า, อพะนุดยาทฺ - สามารถขจัดออก, ยัทฺ - สิ่งซึ่ง, โชคัมฺ - ความเศร้าโศก, อุชโชฺชะณัมฺ - แห้งผาก, อินดริ ยาณามฺ - ของประสาทสัมผัส, อวาพยะฺ - บรรลุถึง, บํูโมฺ - บนโลก, อสะพัทนัมฺ - โดยไม่มีคู่แข่ง, ริดดัมฺ - มั่งคั่ง, ราจยัมฺ - อาณาจักร, สุราณามฺ - ของเหล่าเทวดา, อพิฺ - ถึงแม้, ชะฺ - เช่นกัน, อาดิพัทยัมฺ - ยิ่งใหญ่ที่สุด
คำแปลฺ
ข้าพเจ้าไม่สามารถหาวิธีขจัดความทุกข์ที่ทำให้ประสาทสัมผัสเหือดแห้งลงได้ถึงแม้ได้รับชัยชนะทั้งทรัพย์สมบัติและอาณาจักรที่ไร้คู่แข่งบนโลกนี้ พร้อมทั้งอำนาจสูงสุดเยี่ยงเทวดาบนสวรรค์ ก็จะไม่สามารถขจัดปัดเป่ามันออกไปได้
คำอธิบายฺ
ถึงแม้ว่าอารจุนะทรงยกข้ออ้างมากมาย ตามหลักความรู้ทางศาสนาและหลักศีลธรรม แต่ดูเหมือนว่าไม่สามารถแก้ปัญหาที่แท้จริงได้ หากไม่ได้รับการช่วยเหลือจากพระอาจารย์ทิพย์องค์ชรีคริชณะ อารจุนะทรงสามารถเข้าใจว่าสิ่งที่สมมุติว่าเป็นความรู้ที่มีอยู่นั้นใช้ไม่ได้ในการที่จะขจัดปัดเป่าปัญหาที่ทำให้พระวรกายของพระองค์แห้งผากลง และเป็นไปไม่ได้ที่อารจุนะจะทรงสามารถแก้ปัญหาความสับสันวุ่นวายนี้ได้โดยไม่ได้รับความช่วยเหลือจากพระอาจารย์ทิพย์เช่นคริชณะ ความรู้ทางโลก ความเป็นผู้คงแก่เรียน และตำแหน่งสูง ๆ ฯลฯ ทั้งหมดเหล่านี้ใช้ไม่ได้ในการนำมาแก้ปัญหาชีวิต พระอาจารย์ทิพย์เช่นคริชณะเท่านั้นที่ทรงสามารถให้ความช่วยเหลือเราได้ ฉะนั้น ข้อสรุปคือพระอาจารย์ทิพย์ผู้มีคริชณะจิตสำนึกร้อยเปอร์เซ็นต์ เป็นพระอาจารย์ทิพย์ที่เชื่อถือได้เพราะท่านสามารถแก้ปัญหาชีวิตได้ องค์เชธันญะตรัสว่าผู้ที่มีความรู้จริงในศาสตร์แห่งคริชณะจิตสำนึกจึงจะเป็นพระอาจารย์ทิพย์ที่แท้จริง ไม่ว่าสถานภาพทางสังคมของท่านจะเป็นเช่นไร
คิบา วิพระ, คิบา นยาสี, ชูดระ เคเน นะยะฺ
เย คริชณะ-ทัททวะ-เวททา, เส ′กุรุ´ ฮะยะฺ
“มันไม่สำคัญที่บุคคลเป็น วิพระฺ (ผู้มีความรู้มากในปรัชญาพระเวท) ผู้เกิดในตระกูลต่ำ หรือเป็นผู้ใช้ชีวิตสละโลกวัตถุ หากผู้ใดมีความรู้จริงในศาสตร์แห่งคริชณะจิตสำนึกผู้นั้นสมบูรณ์และเป็นพระอาจารย์ทิพย์ที่เชื่อถือได้” (เชธันญะ-ชะริทามริทะ, มัดฺยะฺ8.128) ดังนั้น หากไม่มีความรู้จริงในศาสตร์แห่งคริชณะจิตสำนึก ไม่มีผู้ใดสามารถเป็นพระอาจารย์ทิพย์ที่เชื่อถือได้ ได้กล่าวไว้ในวรรณกรรมพระเวทอีกเช่นกันว่า
ชัท-คารมะ-นิพุโณ วิโพร
มันทระ-ทันทระ-วิชาระดะฮฺ
อไวชณะโว กุรุร นะ สยาด
ไวชณะวะฮ ชวะ-พะโช กุรุฮฺ
“บระฮมะณะฺ ผู้คงแก่เรียนมีความชำนาญในสาขาวิชาของพระเวททั้งหมด ยังไม่เหมาะสมที่จะมาเป็นพระอาจารย์ทิพย์ หากมิได้เป็นไวชณะวะหรือผู้มีความชำนาญในศาสตร์แห่งคริชณะจิตสำนึก แต่ผู้ที่เกิดในตระกูลต่ำสามารถมาเป็นพระอาจารย์ทิพย์ที่เชื่อถือได้ หากว่าผู้นั้นเป็นไวชณะวะหรือมีคริชณะจิตสำนึก” (พัดมะ พุราณะฺ)
ปัญหาชีวิตทางวัตถุ เช่น การเกิด การแก่ การเจ็บ และการตาย แก้ไขไม่ได้ด้วยการสะสมทรัพย์สมบัติและพัฒนาเศรษฐกิจ มีส่วนต่าง ๆ มากมายในโลกที่รัฐมีสิ่งอำนวยความสะดวกแด่ชีวิตอย่างสมบูรณ์ เต็มไปด้วยความมั่งคั่งและเศรษฐกิจที่ดีแต่ปัญหาทางวัตถุก็ยังปรากฏอยู่ พวกเขาเสาะแสวงหาสันติภาพด้วยวิธีต่าง ๆ แต่จะได้รับความสุขอย่างแท้จริงก็ด้วยการมาปรึกษากับคริชณะหรือ ภควัต-คีตาฺ และ ชรีมัด- บฺากะวะธัมฺ เท่านั้น ซึ่งประกอบกันเป็นศาสตร์แห่งคริชณะ โดยผ่านทางผู้แทนที่เชื่อถือได้ของคริชณะ หรือบุคคลในคริชณะจิตสำนึก
หากการพัฒนาเศรษฐกิจและความสะดวกสบายทางวัตถุสามารถขจัดความเศร้าโศกเสียใจของเราจากความมึนเมาทางครอบครัว สังคม ชาติ และระดับนานาชาติได้ อารจุนะคงไม่ตรัสว่า แม้แต่ราชอาณาจักรในโลกที่ไร้ศัตรูคู่แข่ง หรืออำนาจสูงสุดเยี่ยงเหล่าเทวดาบนสรวงสวรรค์ยังไม่สามารถขจัดความเศร้าโศกของพระองค์ได้ ฉะนั้นอารจุนะจึงทรงแสวงหาที่พึ่งในคริชณะจิตสำนึก และนี่คือวิถีทางที่ถูกต้องเพื่อสันติภาพและความสามัคคี การพัฒนาเศรษฐกิจหรืออำนาจความยิ่งใหญ่ในโลกอาจจบสิ้นลงในวินาทีใดก็ได้ จากกลียุคแห่งธรรมชาติวัตถุ แม้วิวัฒนาการที่จะไปอยู่ในดาวเคราะห์ที่สูงกว่า ดังที่มนุษย์พยายามขึ้นไปบนดวงจันทร์ สิ่งนี้อาจจบสิ้นลงในวินาทีใดก็ได้ ภควัต- คีตาฺ ยืนยันไว้ดังนี้ คชีเณ พุณเย มารทยะ-โลคัม วิชันทิฺ “เมื่อผลบุญหมดสิ้น เราจะตกต่่ำลงมาจากจุดสูงสุดแห่งความสุขมาสู่สภาพชีวิตที่ต่ำสุด” มีนักการเมืองมากมายในโลกที่ตกต่ำลงมาในทำนองนี้ การตกต่ำลงมาเช่นนี้เป็นอีกเหตุหนึ่งที่เพิ่มความเศร้าโศกให้มากยิ่งขึ้นเท่านั้น
ฉะนั้น หากเราต้องการขจัดความเศร้าโศกให้หมดสิ้นไปอย่างถาวร เราต้องยอมรับเอาคริชณะเป็นที่พึ่ง ดังเช่นอารจุนะทรงปรารถนาจะทำ ดังนั้น อารจุนะจึงทรงตรัสถามคริชณะให้ทรงช่วยแก้ปัญหาอย่างถอนรากถอนโคน และนี่คือวิธีแห่งคริชณะจิตสำนึก