คารมะ-โยกะ
โศลก 41
ทัสมาท ทวัม อินดริยาณิ อาโด
นิยัมยะ บฺะระทารชะบฺะฺ
พาพมานัม พระจะฮิ ฮิ เอนัม
กยานะ-วิกยานะ-นาชะนัมฺ
ทัสมาทฺ - ดังนั้น, ทวัมฺ - เธอ, อินดริยาณิฺ - ประสาทสัมผัส, อาโดฺ - ในตอนต้น, นิยัมยะฺ - ด้วยการประมาณ, บฺะระทะ-ริชะบฺะฺ - โอ้ ผู้นำในหมู่ผู้สืบราชวงศ์บฺะระทะ, พาพมานัมฺ - เครื่องหมายบาปอันยิ่งใหญ่, พระจะฮิฺ - ดัด, ฮิฺ - แน่นอน, เอนัมฺ - นี้, กยานะฺ - ของความรู้, วิกยานะฺ - และศาสตร์แห่งความรู้ดวงวิญญาณบริสุทธิ์, นาชะนัมฺ - ผู้ทำลาย
คำแปลฺ
ฉะนั้น โอ้ อารจุนะ ผู้ดีเลิศแห่งบฺะระทะ ในตอนแรกจงกั้นขอบเครื่องหมายแห่งบาปอันยิ่งใหญ่นี้ (ราคะ) ด้วยการประมาณประสาทสัมผัส และจงสังหารผู้ทำลายวิชาความรู้และความรู้แจ้งแห่งตนนี้เสีย
คำอธิบายฺ
องค์ภควานทรงแนะนำอารจุนะให้ทรงประมาณประสาทสัมผัสตั้งแต่ตอนแรกเพื่อให้สามารถกั้นขอบเขตของศัตรูบาปที่ร้ายกาจที่สุดคือตัวราคะ ซึ่งเป็นตัวทำลายพลังเพื่อความรู้แจ้งแห่งตนและวิชาความรู้แห่งตนโดยเฉพาะ กยานะฺ หมายถึงวิชาความรู้แห่งตน ซึ่งแตกต่างจากความรู้ที่ไม่ใช่ตน อีกนัยหนึ่ง คือความรู้ที่ว่าดวงวิญญาณไม่ใช่ร่างกาย วิกยานะฺ หมายถึงความรู้โดยเฉพาะ คือรู้ถึงสถานภาพพื้นฐานของดวงวิญญาณและความสัมพันธ์ที่ตนเองมีต่อดวงอภิวิญญาณสูงสุด ได้อธิบายไว้ใน ชรีมัด- บฺากะวะธัมฺ (2.9.31) ดังนี้
กยานัม พะระมะ-กุฮยัม เมฺ
ยัด วิกยานะ-สะมันวิทัมฺ
สะ-ระฮัสยัม ทัด-อังกัม ชะ
กริฮาณะ กะดิทัม มะยาฺ
“ความรู้แห่งตนเองและความรู้แห่งองค์ภควานเป็นความรู้ที่ลับเฉพาะ และลึกซึ้งมากความรู้เช่นนี้และความรู้แจ้งโดยเฉพาะนี้สามารถเข้าใจได้ หากองค์ภควานทรงอธิบายทุกแง่ทุกมุมด้วยพระองค์เอง” ภควัต-คีตาฺ ได้ให้ความรู้ทั่วไปและความรู้โดยเฉพาะของตัวเรา สิ่งมีชีวิตเป็นละอองอณูขององค์ภควาน ฉะนั้น ชีวิตเรามีไว้เพียงเพื่อรับใช้พระองค์เท่านั้น จิตสำนึกเช่นนี้เรียกว่าคริชณะจิตสำนึก จากตอนเริ่มต้นของชีวิตต้องเรียนรู้คริชณะจิตสำนึกนี้ หลังจากนั้นเราอาจมีคริชณะจิตสำนึกโดยสมบูรณ์และปฏิบัติตนตามนั้น
ราคะเป็นความวิปริตที่สะท้อนมาจากความรักแห่งองค์ภควานอันเป็นธรรมชาติของทุก ๆ ชีวิต หากเราได้รับการศึกษาในคริชณะจิตสำนึกตั้งแต่แรกเริ่ม ความรักองค์ภควานโดยธรรมชาติไม่สามารถเสื่อมทรามมาเป็นราคะได้ เมื่อความรักแห่งองค์ภควานเสื่อมทรามมาเป็นราคะ ยากมากที่จะให้กลับคืนมาสู่สภาวะปรกติดังเดิม แต่คริชณะจิตสำนึกมีพลังมากแม้แต่ผู้เริ่มต้นช้าก็ยังสามารถกลายมาเป็นผู้รักองค์ภควานได้ ด้วยการปฏิบัติตามหลักธรรมแห่งการอุทิศตนเสียสละรับใช้ ฉะนั้น ไม่ว่าจะอยู่ในช่วงไหนของชีวิต หรือเริ่มจากจุดที่เข้าใจความฉุกเฉินนี้ เราสามารถเริ่มประมาณประสาทสัมผัสในคริชณะจิตสำนึกด้วยการอุทิศตนเสียสละรับใช้องค์ภควาน และเปลี่ยนจากราคะมาเป็นความรักพระองค์ ซึ่งเป็นระดับที่สมบูรณ์สูงสุดของชีวิตมนุษย์