ดฺยานะ-โยกะ
โศลก 1
ชรี-บฺะกะวาน อุวาชะฺ
อนาชริทะฮ คารมะ-พระลัม
คารยัม คารมะ คะโรทิ ยะฮฺ
สะ สันนยาสี ชะ โยกี ชะ
นะ นิรักนิร นะ ชาคริยะฮฺ
ชรี-บฺะกะวาน อุวาชะฺ - องค์ภควานตรัส, อนาชริทะฮฺ - ปราศจากที่พึ่ง, คารมะ-พฺะลัมฺ - ของผลแห่งงาน, คารยัมฺ - หน้าที่, คารมะฺ - งาน, คะโรทิฺ - ปฏิบัติ, ยะฮฺ - ผู้ซึ่ง, สะฮฺ - เขา, สันนยาสีฺ - ในระดับสละโลก, ชะฺ - เช่นกัน, โยกีฺ - โยคี, ชะฺ - เช่นกัน, นะฺ - ไม่, นิฮฺ - ปราศจาก, อักนิรฺ - ไฟ, นะฺ - ไม่, ชะฺ - เช่นกัน, อคริยะฮฺ - ปราศจากหน้าที่
คำแปลฺ
องค์ภควานตรัสว่า ผู้ที่ไม่ยึดติดต่อผลงานของตนและทำงานไปตามหน้าที่ เป็นผู้ที่อยู่ในระดับชีวิตสละโลกและเป็นโยคีที่แท้จริง มิใช่ผู้ที่ไม่ก่อไฟและไม่ปฏิบัติหน้าที่
คำอธิบายฺ
ในบทนี้องค์ภควานทรงอธิบายว่า วิธีของระบบโยคะแปดระดับเป็นวิถีทางเพื่อควบคุมจิตใจและประสาทสัมผัส อย่างไรก็ดี มันเป็นสิ่งยากมากสำหรับคนทั่วไปที่จะปฏิบัติได้โดยเฉพาะใน คะลิ ยุคฺ ถึงแม้ระบบโยคะแปดระดับได้แนะนำไว้ในบทนี้ พระองค์ทรงเน้นว่าวิธีของ คารมะฺ-โยกะฺ หรือการปฏิบัติในคริชณะจิตสำนึกดีกว่า ทุกคนปฏิบัติตนในโลกนี้เพื่อค้ำจุนครอบครัวและทรัพย์สมบัติของตน ไม่มีผู้ใดทำงานโดยปราศจากความเห็นแก่ตัวหรือเพื่อสนองตอบส่วนตัวบางประการ ไม่ว่าในวงแคบหรือวงกว้างบรรทัดฐานแห่งความสมบูรณ์คือการปฏิบัติในคริชณะจิตสำนึก ไม่ใช่ด้วยแนวคิดที่จะหาความสุขกับผลของงาน การปฏิบัติในคริชณะจิตสำนึกเป็นหน้าที่ของทุกชีวิต เพราะว่าทุกชีวิตโดยพื้นฐานเป็นละอองอณูขององค์ภควาน ส่วนต่าง ๆ ของร่างกายปฏิบัติงานเพื่อให้ทั่วทั้งเรือนร่างพึงพอใจ แขนและขามิได้ปฏิบัติเพื่อให้ส่วนของตนเองพึงพอใจแต่เพื่อความพึงพอใจของทั่วทั้งเรือนร่าง ในทำนองเดียวกัน สิ่งมีชีวิตผู้ปฏิบัติเพื่อความพึงพอใจของส่วนรวมสูงสุด และไม่ใช่เพื่อความพึงพอใจของตนเองจึงเป็น สันนยาสีฺหรือโยคีที่สมบูรณ์
พวก สันนยาสีฺ บางครั้งคิดอย่างผิดธรรมชาติว่าตนเองได้หลุดพ้นแล้วจากหน้าที่ทางวัตถุทั้งมวล ฉะนั้น จึงหยุดการปฏิบัติ อักนิโฮทระ ยะกยะฺ (บูชาไฟ ) แต่อันที่จริงพวกนี้เห็นแก่ตัวเพราะจุดมุ่งหมายเพื่อต้องการมาเป็นหนึ่งเดียวกับ บระฮมันฺ อันไร้รูปลักษณ์ ความต้องการเช่นนี้ยิ่งใหญ่กว่าความต้องการใด ๆ ทางวัตถุ แต่มิใช่ว่าปราศจากความเห็นแก่ตัว เช่นเดียวกัน โยคีผู้มีฤทธิ์ฝึกปฏิบัติตามระบบโยคะด้วยการลืมตาครึ่งหนึ่ง หยุดกิจกรรมทางวัตถุทั้งหมด ปรารถนาความพึงพอใจบางประการสำหรับตนเอง แต่บุคคลผู้ปฏิบัติในคริชณะจิตสำนึกทำงานเพื่อความพึงพอใจของส่วนรวมที่สมบูรณ์โดยไม่เห็นแก่ตัว บุคคลผู้มีคริชณะจิตสำนึกไม่มีความปรารถนาเพื่อความพึงพอใจของตนเอง บรรทัดฐานแห่งความสำเร็จของท่านอยู่ที่ความพึงพอใจของคริชณะ ดังนั้น ท่านจึงเป็น สันนยาสีฺ หรือโยคีที่สมบูรณ์ องค์เชธันญะผู้ทรงเป็นเครื่องหมายของความสมบูรณ์สูงสุดแห่งความเสียสละ ทรงภาวนาดังนี้
นะ ดฺะนัม นะ จะนัม นะ สุนดะรีม
คะวิทาม วา จะกัด-อีชะ คามะเยฺ
มะมะ จันมะนิ จันมะนีชวะเร
บฺะวะทาด บัฺคธิร อไฮทุคี ทวะยิฺ
“โอ้ องค์ภควานผู้ทรงเดช ข้าพเจ้าไม่ปรารถนาสะสมทรัพย์ ไม่ปรารถนาหาความสุขกับหญิงงาม และไม่ปรารถนาสานุศิษย์มากมาย สิ่งเดียวที่ปรารถนาคือพระเมตตาอันหาที่สุดมิได้ที่ให้ข้าพเจ้าได้อุทิศตนเสียสละรับใช้พระองค์ตลอดทุก ๆ ชาติไป”