ดฺยานะ-โยกะ
โศลก 34
ชันชะลัม ฮิ มะนะฮ คริชณะ
พระมาทิฺ บะละวัด ดริดัฺมฺ
ทัสยาฮัม นิกระฮัม มันเย
วาโย อิวะ สุ-ดุชคะรัมฺ
ชันชะลัมฺ - ไม่สงบนิ่ง, ฮิฺ - แน่นอน, มะนะฮฺ - จิตใจ, คริชณะฺ - โอ้ คริชณะ, พระมาทิฺฺ - ว้าวุ่น, บะละฺ - วัทฺ - มีพลังมาก, ดริดัฺมฺ - ดื้อรั้น, ทัสยะฺ - ของมัน, อฮัมฺ - ข้า, นิกระฮัมฺ - ปราบ, มันเยฺ - คิด, วาโยฮฺ - ของลม, อิวะฺ - เหมือน, สุ-ดุชคะรัมฺ - ยาก
คำแปลฺ
เพราะว่าจิตใจไม่สงบนิ่ง พล่าน ดื้อรั้น และมีพลังมาก โอ้ คริชณะ และในการปราบมัน ข้าพเจ้าคิดว่ายากยิ่งกว่าการควบคุมลม
คำอธิบายฺ
จิตใจมีพลังมากและดื้อรั้น บางครั้งก็เอาชนะปัญญา ถึงแม้ว่าจิตใจควรอยู่ภายใต้การบังคับบัญชาของปัญญา สำหรับบุคคลผู้อยู่ในโลกแห่งการปฏิบัติที่ต้องต่อสู้กับฝ่ายตรงข้ามมากมาย แน่นอนว่าเป็นสิ่งที่ยากมากในการควบคุมจิตใจ เขาอาจทำใจให้เป็นกลางอย่างผิดธรรมชาติระหว่างเพื่อนกับศัตรู แต่ในที่สุดไม่มีผู้ใดในโลกสามารถทำได้ เพราะว่ายากยิ่งกว่าการควบคุมลมพายุที่พัดมาอย่างแรงฉันใด ในวรรณกรรมพระเวท (คะทฺะ อุพะนิชัดฺ 1.3.3-4 ) กล่าวไว้ว่า
อาทมานัม ระทิฺนัม วิดดิฺ
ชะรีรัม ระทัฺม เอวะ ชะฺ
บุดดิฺม ทุ สาระทิฺม วิดดิฺ
มะนะฮ พระกระฮัม เอวะ ชะฺ
อินดริยาณิ ฮะยาน อาฮุร
วิชะยามส เทชุ โก-ชะรานฺ
อาทเมนดริยะ-มะโน-ยุคทัม
โบฺคเททิ อาฮุร มะนีชิณะฮฺ
“ปัจเจกวิญญาณเป็นผู้โดยสารในพาหนะแห่งร่างวัตถุ ปัญญาเป็นผู้ขับ จิตใจเป็นคันบังคับ และประสาทสัมผัสเป็นม้า ตัวเขาจะได้รับความสุขหรือความทุกข์เกิดจากการมาคบหาสมาคมกับจิตใจและประสาทสัมผัส เช่นนี้ เป็นที่เข้าใจโดยนักคิดผู้ยิ่งใหญ่”ปัญญาควรเป็นผู้สั่งจิตใจ แต่จิตใจมีพลังอำนาจมากและดื้อรั้นจนส่วนใหญ่เอาชนะแม้กระทั่งปัญญาของตนเอง เหมือนกับโรคปัจจุบันทันด่วนที่ดื้อยา จิตใจที่มีพลังมากเช่นนี้ควรถูกควบคุมด้วยการฝึกปฏิบัติโยคะ แต่การฝึกเช่นนี้ปฏิบัติไม่ได้แม้สำหรับบุคคลทางโลกเช่นอารจุนะ จึงไม่จำเป็นต้องพูดถึงคนในยุคสมัยนี้ อุปมาที่ให้ไว้ ณ ที่นี้เหมาะสมดีเราไม่สามารถจับกุมลมที่พัดมาแรงได้ฉันใด มันยากยิ่งไปกว่าที่จะจับกุมจิตใจที่พล่านได้ฉันนั้น องค์เชธันญะทรงแนะนำวิธีที่ง่ายที่สุดในการควบคุมจิตใจคือการร้องเพลงสวดมนต์ ภาวนา “ฮะเร คริชณะ” ซึ่งเป็นบทมนต์อันยิ่งใหญ่เพื่อการจัดส่ง ด้วยความถ่อมตนอย่างยิ่ง ได้อธิบายวิธีไว้ดังนี้ สะ ไว มะนะฮ คริชณะ-พะดาระวินดะโยฮฺ เราต้องใช้จิตใจอย่างเต็มที่ในคริชณะ ด้วยวิธีนี้เท่านั้นจึงจะไม่มีกิจกรรมอื่นใดทำให้จิตใจวุ่นวาย