ดฺยานะ-โยกะ
โศลก 5
อุดดฺะเรด อาทมะนาทมานัม
นาทมานัม อวะสาดะเยทฺ
อาทไมวะ ฮิ อาทมะโน บันดํุร
อาทไมวะ ริพุร อาทมะนะฮฺ
อุดดฺะเรทฺ - เราต้องส่ง, อาทมะนาฺ - ด้วยจิตใจ, อาทมานัมฺ - พันธวิญญาณ, นะฺ - ไม่เคย, อาทมานัมฺ - พันธวิญญาณ, อวะสาดะเยทฺ - ทำให้ตกต่ำลง, อาทมาฺ - จิตใจ, เอวะฺ - แน่นอน, ฮิฺ - อันที่จริง, อาทมะนะฮฺ - ของพันธวิญญาณ, บันดํุฮฺ - เพื่อน, อาทมาฺ - จิตใจ, เอวะฺ - แน่นอน, ริพุฮฺ - ศัตรู, อาทมะนะฮฺ - ของพันธวิญญาณ
คำแปลฺ
เขาต้องจัดส่งตนเองด้วยการช่วยเหลือจากจิตใจของตน มิใช่ทำตัวให้ตกต่ำลงจิตใจเป็นทั้งเพื่อนและศัตรูของพันธวิญญาณ
คำอธิบายฺ
คำว่า อาทมาฺ หมายถึง ร่างกาย จิตใจ และวิญญาณ ขึ้นอยู่กับสถานการณ์ที่แตกต่างกัน ในระบบโยคะ จิตใจของพันธวิญญาณสำคัญมาก เพราะว่าจิตใจเป็นศูนย์กลางของการฝึกปฏิบัติโยคะ ณ ที่นี้ อาทมาฺ หมายถึงจิตใจ จุดมุ่งหมายของระบบโยคะ เพื่อควบคุมจิตใจและดึงให้จิตใจออกห่างจากการยึดติดกับอายตนะภายนอกได้เน้นไว้ ณ ที่นี้ว่าจิตใจจะต้องได้รับการฝึกฝนเพื่อจัดส่งพันธวิญญาณจากหล่มแห่งอวิชชา ในความเป็นอยู่ทางวัตถุ เขาอยู่ภายใต้อำนาจอิทธิพลของจิตใจและประสาทสัมผัส อันที่จริงดวงวิญญาณบริสุทธิ์ถูกพันธนาการอยู่ในโลกวัตถุเพราะว่าจิตใจถูกอหังการพัวพัน ซึ่งทำให้ต้องการเป็นเจ้าครอบครองธรรมชาติวัตถุ ฉะนั้น จิตใจควรได้รับการฝึกฝนเพื่อไม่ให้ไปหลงใหลกับแสงสีของธรรมชาติวัตถุ ด้วยวิธีนี้พันธวิญญาณอาจได้รับความปลอดภัย เราไม่ควรทำตัวเองให้ตกต่ำลงด้วยการไปหลงใหลกับอายตนะภายนอก หากไปหลงใหลกับอายตนะภายนอกมากเท่าไร เราจะถูกพันธนาการในความเป็นอยู่ทางวัตถุมากเท่านั้น วิธีที่ดีที่สุดที่จะไม่ให้ตนเองถูกพันธนาการคือ ให้จิตใจปฏิบัติในคริชณะจิตสำนึกอยู่เสมอ คำว่า ฮิฺ ใช้เพื่อเน้นจุดนี้ ตัวอย่างเช่น เรา ต้องฺทำเช่นนี้ ได้กล่าวไว้เช่นกันว่า
มะนะ เอวะ มะนุชยาณาม
คาระณัม บันดฺะ-โมคชะโยฮฺ
บันดฺายะ วิชะยาสังโก
มุคทไย นิรวิชะยัม มะนะฮฺ
“สำหรับมนุษย์ จิตใจเป็นต้นเหตุแห่งพันธนาการ และจิตใจก็เป็นต้นเหตุแห่งความหลุดพ้น จิตใจที่ซึมซาบอยู่กับอายตนะภายนอกเป็นต้นเหตุแห่งพันธนาการ และจิตใจที่ไม่ยึดติดกับอายตนะภายนอกเป็นต้นเหตุแห่งความหลุดพ้น” (อมริทะ-บินดุ อุพะนิชัดฺ 2 )ฉะนั้น จิตใจที่ปฏิบัติในคริชณะจิตสำนึกอยู่เสมอเป็นต้นเหตุแห่งความหลุดพ้นสูงสุด