ความรู้แห่งสัจธรรม
โศลก 23
อันทะวัท ทุ พะลัม เทชาม
ทัด บฺะวะทิ อัลพะ-เมดฺะสามฺ
เดวาน เดวะ-ยะโจ ยานทิ
มัด-บัฺคธา ยานทิ มาม อพิฺ
อันทะ-วัทฺ - สูญสลาย, ทฺุ - แต่, พฺะลัม-ผล, เทชามฺ - ของพวกเขา, ทัทฺ - นั้น, บฺะวะทิฺ - กลายเป็น, อัลพะ-เมดฺะสามฺ - ของพวกมีปัญญาน้อย, เดวานฺ - แด่เหล่าเทวดา, เดวะ- ยะจะฮฺ - ผู้บูชาเหล่าเทวดา, ยานทิฺ - ไป, มัทฺ - ของข้า, บัฺคธาฮฺ - เหล่าสาวก, ยานทิฺ - ไป, มามฺ - ถึงข้า, อพิฺ - เช่นกัน
คำแปลฺ
มนุษย์ผู้มีปัญญาน้อยจะบูชาเทวดา ผลที่ได้รับนั้นจำกัดและไม่ถาวร พวกที่บูชาเทวดาจะไปยังดาวเคราะห์ของเทวดา แต่สาวกของข้าจะมาถึงดาวเคราะห์สูงสุดของข้าในที่สุด
คำอธิบายฺ
นักวิจารณ์ ภควัต-คีตาฺ บางคนกล่าวว่า ผู้บูชาเทวดาสามารถไปถึงองค์ภควานแต่ ณ ที่นี้ได้กล่าวไว้อย่างชัดเจนว่า พวกที่บูชาเทวดาจะไปยังระบบดาวเคราะห์ที่เทวดาประทับอยู่ ดังเช่น ผู้บูชาพระอาทิตย์จะไปถึงดวงอาทิตย์ หรือผู้บูชาพระจันทร์จะไปถึงดวงจันทร์ ในทำนองเดียวกัน หากผู้ใดต้องการบูชาเทวดา เช่น พระอินทร์ เขาก็จะบรรลุถึงดาวเคราะห์ของเทพองค์นั้น มิใช่ว่าบูชาเทวดาองค์ไหนแล้วจะไปถึงองค์ภควาน ณ ที่นี้ ปฏิเสธแนวคิดเช่นนี้ เพราะได้กล่าวไว้อย่างชัดเจนว่า พวกที่บูชาเทวดาจะไปยังดาวเคราะห์ต่าง ๆ ในโลกวัตถุ แต่สาวกขององค์ภควานจะไปที่ดาวเคราะห์สูงสุดขององค์ภควานโดยตรง
อาจจะมีคำถามว่าหากเหล่าเทวดาเป็นส่วนต่าง ๆ ของพระวรกายแห่งองค์ภควาน ดังนั้น การบูชาเทวดาควรบรรลุถึงจุดหมายปลายทางเดียวกัน อย่างไรก็ดี พวกที่บูชาเทวดาเป็นผู้ด้อยปัญญา เพราะไม่รู้ว่าควรจะส่งอาหารไปยังส่วนไหนของร่างกาย บางคนโง่จนกระทั่งอ้างว่ามีส่วนต่าง ๆ มากมายและมีวิธีต่าง ๆ ที่จะส่งอาหารไปได้ เช่นนี้ไม่น่าจะเป็นไปได้เลย มีผู้ใดสามารถส่งอาหารให้ร่างกายโดยผ่านทางหูหรือทางตาได้บ้าง? พวกเขาไม่รู้ว่าเทวดาเหล่านี้เป็นส่วนต่าง ๆ แห่งรูปลักษณ์จักรวาลขององค์ภควาน และในความโง่จึงเชื่อว่าเทวดาทุกองค์คือองค์ภควานที่แยกออกมา และเป็นคู่แข่งกับพระองค์
ไม่เพียงแต่เหล่าเทวดาเป็นส่วนต่าง ๆ ขององค์ภควานแต่สิ่งมีชีวิตธรรมดาทั่วไปก็เป็นส่วนหนึ่งของพระองค์เช่นเดียวกัน ได้กล่าวไว้ใน ชรีมัด-บฺากะวะธัม ว่า บราฮมะณะฺ เป็นศีรษะขององค์ภควาน คชัทริยะฺ เป็นแขนของพระองค์ ไวชยะฺ เป็นเอวของพระองค์ ชูดระฺ เป็นเท้าของพระองค์ และทั้งหมดรับใช้ในหน้าที่แตกต่างกันไป ไม่ว่าจะอยู่ในสภาวะใดหากเรารู้ว่าทั้งเทวดาและตัวเราเป็นละอองอณูขององค์ภควาน ความรู้ของเราก็สมบูรณ์ แต่หากไม่เข้าใจเช่นนี้เราจะบรรลุถึงดาวเคราะห์ต่าง ๆ ที่เหล่าเทวดาพำนักอยู่ ซึ่งมิใช่จุดหมาปลายทางเดียวกันกับที่สาวกจะบรรลุถึง
ผลจากพรของเทวดาที่เราได้รับนั้นจะสูญสลาย เพราะว่าภายในโลกวัตถุ ดาวเคราะห์ของเทวดาพร้อมสาวกของท่านทั้งหมดจะต้องถูกทำลาย ได้กล่าวไว้อย่างชัดเจนในโศลกนี้ว่าผลทั้งหมดที่ได้รับจากการบูชาเทวดาต้องสูญสลาย ดังนั้น การบูชาเช่นนี้สิ่งมีชีวิตผู้ด้อยปัญญาเท่านั้นที่ปฏิบัติกัน เพราะว่าสาวกผู้บริสุทธิ์ปฏิบัติในคริชณะจิตสำนึกด้วยการอุทิศตนเสียสละรับใช้ต่อองค์ภควานจะบรรลุถึงความเป็นอยู่ที่ปลื้มปีติสุขนิรันดรและเปี่ยมไปด้วยความรู้ ผลสำเร็จเช่นนี้ไม่เหมือนกับของพวกที่บูชาเทวดา องค์ภควานทรงไร้ขอบเขต ความชื่นชอบของพระองค์ทรงไร้ขอบเขต พระเมตตาของพระองค์ก็ทรงไร้ขอบเขต ดังนั้น พระเมตตาธิคุณขององค์ภควานที่ทรงมีต่อสาวกผู้บริสุทธิ์จึงไร้ขอบเขต