การบรรลุถึงองค์ภควาน
โศลก 4
อดิฺบํูทัม คชะโร บฺาวะฮ
พุรุชัช ชาดิฺไดวะทัมฺ
อดิฺยะกโย ฮัม เอวาทระ
เดเฮ เดฮะ-บฺริทาม วะระฺ
อดิฺบํูทัมฺ - ปรากฏการณ์ทางวัตถุ, คชะระฮฺ - เปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ, บฺาวะฮฺ - ธรรมชาติ, พุรุชะฮฺ - รูปลักษณ์จักรวาลรวมทั้งเทวดาทั้งหลายเช่นเทพเจ้าแห่งดวงอาทิตย์และดวงจันทร์, ชะ-และ, อดิฺไดวะทัมฺ - เรียกว่า อดิฺไดวะฺ, อดิฺยะกยะเฮฺ - อภิวิญญาณ, อฮัมฺ - ข้า (คริชณะ), เอวะฺ - แน่นอน, อทระฺ - ในนี้, เดเฮฺ - ร่างกาย, เดฮะฺ - บฺริทาม-ของรูปร่าง, วะระฺ - โอ้ ผู้ยอดเยี่ยม
คำแปลฺ
โอ้ ผู้ยอดเยี่ยมในบรรดาดวงชีวิต ธรรมชาติวัตถุที่เปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลาเรียกว่า อดิฺบํูทะ (ปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ) รูปลักษณ์จักรวาลขององค์ภควานซึ่งรวมถึงเทวดาทั้งหลายเช่นเทพเจ้าแห่งดวงอาทิตย์และดวงจันทร์เรียกว่า อดิฺไดวะ และข้าองค์ภควานสูงสุดซึ่งมีอภิวิญญาณผู้ประทับอยู่ภายในหัวใจของทุกชีวิตเป็นผู้แทนเรียกว่า อดิฺยะกยะ (พระเจ้าแห่งการบูชา)
คำอธิบายฺ
ธรรมชาติวัตถุเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา โดยทั่วไปร่างวัตถุจะต้องผ่านหกขั้นตอนคือมีการเกิด เจริญเติบโต คงอยู่ชั่วระยะหนึ่ง สืบพันธุ์ หดตัวลง และจากนั้นก็อันตรธานสูญหายไป ธรรมชาติวัตถุนี้เรียกว่า อดิฺบํูทะฺ ถูกสร้างขึ้นมา ณ จุดหนึ่ง และจะถูกทำลายไปอีกจุดหนึ่ง แนวคิดที่ว่ารูปลักษณ์จักรวาลขององค์ภควานซึ่งรวมถึงเหล่าเทวดาพร้อมดาวเคราะห์เรียกว่า อดิฺไดวะทะฺ ผู้ที่ปรากฏในร่างกายควบคู่ไปกับปัจเจกวิญญาณคืออภิวิญญาณ ซึ่งเป็นผู้แทนที่สมบูรณ์ขององค์ชรีคริชณะ อภิวิญญาณเรียกว่า พะระมาทมาฺ หรือ อดิฺยะกยะฺ ทรงสถิตในหัวใจ คำว่า เอวะฺ มีความสำคัญโดยเฉพาะในเนื้อหาของโศลกนี้ เพราะว่าคำนี้องค์ภควานทรงเน้นว่า พะระมาทมาฺ ไม่แตกต่างไปจากพระองค์ ในรูปอภิวิญญาณประทับอยู่เคียงข้างปัจเจกวิญญาณ ทรงเป็นพยานในกิจกรรมต่าง ๆ และทรงเป็นแหล่งกำเนิดแห่งจิตสำนึกของปัจเจกวิญญาณ อภิวิญญาณทรงเปิดโอกาสแก่ปัจเจกวิญญาณให้ทำอะไรโดยเสรี ทรงเป็นพยานในกิจกรรมต่าง ๆของเขา สำหรับสาวกผู้มีคริชณะจิตสำนึกที่บริสุทธิ์และปฏิบัติการรับใช้ทิพย์แด่องค์ภควาน หน้าที่แห่งปรากฏการณ์ทั้งหลายขององค์ภควานจะกระจ่างขึ้นโดยปริยายรูปลักษณ์จักรวาลอันมหึมาของพระองค์เรียกว่า อดิฺไดวะทะฺ ซึ่งนวกะผู้ไม่สามารถเข้าพบองค์ภควาน ในปรากฏารณ์ของพระองค์ในรูปอภิวิญญาณจะเพ่งพิจารณาดู นวกะจึงได้รับคำแนะนำให้เพ่งพิจารณาดูรูปลักษณ์จักรวาลหรือ วิราท-พุรุชะฺ ซึ่งพระเพลาพิจารณาว่าเป็นหมู่ดาวเคราะห์เบื้องต่ำ พระเนตรของพระองค์พิจารณาว่าเป็นดวงอาทิตย์และดวงจันทร์ และพระเศียรของพระองค์พิจารณาว่าเป็นระบบดาวเคราะห์เบื้องสูง