ความรู้ที่ลับสุดยอด
โศลก 10
มะยาดฺยัคเชณะ พระคริทิฮ
สูยะเท สะ-ชะราชะรัมฺ
เฮทุนาเนนะ คะอุนเทยะ
จะกัด วิพะริวารทะเทฺ
มะยาฺ - โดยข้า, อัดฺยัคเชณะฺ - โดยผู้อำนวยการ, พระคริทิฮฺ - ธรรมชาติวัตถุ, สูยะเทฺ - ปรากฏ, สะฺ - ทั้งสอง, ชะระ-อชะรัมฺ - เคลื่อนไหวและไม่เคลื่อนไหว, เฮทุนาฺ - เพื่อเหตุผล, อเนนะฺ - นี้, คะอุนเทยะฺ - โอ้ โอรสพระนางคุนที, จะกัดฺ - ปรากฏการณ์ทางจักรวาล, วิพะ ริวารทะเทฺ - ทำงาน
คำแปลฺ
ธรรมชาติวัตถุซึ่งเป็นหนึ่งในพลังงานอันหลากหลายของข้านี้ ทำงานภายใต้คำสั่งของข้า โอ้ โอรสพระนางคุนที ได้ผลิตมวลชีวิตทั้งเคลื่อนไหวได้และเคลื่อนไหวไม่ได้ ภายใต้กฎของตัวมันเอง ปรากฏการณ์แห่งการสร้างและการทำลายนี้เกิดขึ้นครั้งแล้วครั้งเล่า
คำอธิบายฺ
ได้กล่าวไว้อย่างชัดเจน ณ ที่นี้ว่า องค์ภควานถึงแม้ทรงอยู่ห่างจากกิจกรรมของโลกวัตถุทั้งหลายเหล่านี้ ยังทรงเป็นผู้กำกับสูงสุด ทรงเป็นผู้ปรารถนาสูงสุด และทรงเป็นเบื้องหลังของปรากฏการณ์ทางวัตถุนี้ แต่การบริหารดำเนินไปโดยธรรมชาติวัตถุ คริชณะตรัสใน ภควัต-คีตาฺ เช่นกันว่า บรรดามวลชีวิตในรูปร่างและเผ่าพันธุ์ต่างๆ“ข้าคือพระบิดา” พระบิดาให้เมล็ดพันธุ์ไปในครรภ์ของมารดาเพื่อกำเนิดลูกน้อย ในทำนองเดียวกัน องค์ภควานทรงเพียงแต่ชำเลืองมองก็ทรงส่งสิ่งมีชีวิตทั้งหมดเข้าไปในครรภ์ของธรรมชาติวัตถุ และพวกเขาออกมาในรูปร่างและเผ่าพันธุ์ต่าง ๆ กันตามความปรารถนาและกิจกรรมในชาติก่อน สิ่งมีชีวิตทั้งหลายเหล่านี้ ถึงแม้เกิดภายใต้การชำเลืองมองขององค์ภควาน ได้รับร่างกายต่าง ๆ ตามกรรมและความปรารถนาของตนในอดีต ดังนั้น พระองค์ทรงมิได้ยึดติดกับการสร้างทางวัตถุนี้โดยตรง ทรงเพียงแต่ชำเลืองมองไปที่ธรรมชาติวัตถุ จากนั้น ธรรมชาติวัตถุก็ได้รับการกระตุ้นและทุกสิ่งทุกอย่างได้ถูกสร้างขึ้นมาทันที เนื่องจากที่พระองค์ทรงชำเลืองมองไปที่ธรรมชาติวัตถุจึงมีกิจกรรมในส่วนขององค์ภควานอย่างไม่ต้องสงสัย แต่ทรงไม่มีอะไรเกี่ยวข้องกับการสร้างโลกวัตถุโดยตรง ตัวอย่างนี้ได้ให้ไว้ใน สมริทิฺ เมื่อมีดอกไม้หอมต่อหน้าผู้ใด กลิ่นหอมได้ถูกสัมผัสโดยพลังในการดมกลิ่นของบุคคล ถึงกระนั้น ทั้งกลิ่นและดอกไม้ไม่ได้ติดกัน มีความสัมพันธ์ในทำนองเดียวกันนี้ระหว่างโลกวัตถุและองค์ภควาน อันที่จริงพระองค์ทรงไม่มีอะไรเกี่ยวข้องกับโลกวัตถุนี้ แต่ทรงสร้างด้วยการชำเลืองมอง และการดลบันดาล โดยสรุปคือ ปราศจากการดูแลขององค์ภควานธรรมชาติวัตถุจะทำอะไรไม่ได้เลย ถึงกระนั้น องค์ภควานทรงอยู่ห่างจากกิจกรรมทางวัตถุทั้งหลายทั้งปวง