ความรู้ที่ลับสุดยอด
โศลก 12
โมกฺาชา โมกฺะ-คารมาโณ
โมกฺะ-กยานา วิเชทะสะฮฺ
ราคชะสีม อาสุรีม ไชวะ
พระคริทิม โมฮินีม ชริทาฮฺ
โมกฺะ-อาชาฮฺ - ล้มเหลวในความหวังของพวกเขา, โมกฺะฺ - คารมาณะฮฺ - ล้มเหลวในกิจกรรมเพื่อผลทางวัตถุ, โมกฺะ-กยานาฺ - ล้มเหลวในความรู้, วิเชทะสะฮฺ - สับสน, ราคชะสีมฺ - มาร, อาสุรีมฺ - ผู้ไม่เชื่อในองค์ภควาน, ชะฺ - และ, เอวะฺ - แน่นอน, พระคริทิมฺ - ธรรมชาติ, โมฮินีมฺ - สับสน, ชริทาฮฺ - ไปพึ่ง
คำแปลฺ
พวกที่สับสนจะชอบทัศนะคติของมารและทัศนะคติที่ไม่เชื่อในองค์ภควาน ในสภาวะแห่งความหลงนั้น ความหวังเพื่อความหลุดพ้น กิจกรรมเพื่อผลทางวัตถุและการพัฒนาความรู้ของพวกเขาทั้งหมดล้มเหลว
คำอธิบายฺ
มีสาวกมากมายที่อ้างตนเองว่าอยู่ในคริชณะจิตสำนึก และปฏิบัติการอุทิศตนเสียสละรับใช้ แต่ในหัวใจไม่ยอมรับคริชณะบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้าว่าเป็นสัจธรรมที่สมบูรณ์ สำหรับพวกนี้ผลแห่งการอุทิศตนเสียสละรับใช้ และการกลับคืนสู่องค์ภควานจะไม่มีวันได้รับรส ทำนองเดียวกัน พวกที่ปฏิบัติตนในกิจกรรมเพื่อผลบุญและในที่สุดหวังจะหลุดพ้นจากพันธนาการทางวัตถุนี้ ก็ไม่มีวันประสบผลสำเร็จเช่นกัน เพราะเยาะเย้ยองค์ภควานชรีคริชณะ อีกนัยหนึ่ง บุคคลผู้หัวเราะเยาะคริชณะ เข้าใจได้ว่าเป็นมารหรือผู้ไม่เชื่อในองค์ภควาน ดังที่ได้อธิบายไว้ในบทที่เจ็ดของ ภควัต-คีตาฺ คนมารสารเลวเช่นนี้ไม่มีวันศิโรราบต่อคริชณะ ดังนั้น การคาดคะเนทางจิตเพื่อหวังที่จะมาถึงซึ่งสัจธรรมจะนำพวกเขาไปถึงจุดสรุปที่ผิด ๆ ว่าสิ่งมีชีวิตธรรมดาทั่วไปและคริชณะเป็นหนึ่งเดียวกันและเหมือนกัน ด้วยความเชื่อมั่นที่ผิดเช่นนี้ พวกเขาคิดว่าร่างกายของมนุษย์ปัจจุบันนี้ถูกปกคลุมด้วยธรรมชาติวัตถุ และทันทีที่หลุดพ้นจากร่างวัตถุนี้ จะไม่มีข้อแตกต่างระหว่างองค์ภควานและตัวเขา ความพยายามในการที่จะกลายมาเป็นหนึ่งเดียวกับคริชณะเช่นนี้จะพบกับความล้มเหลว อันเนื่องมาจากความหลงผิด การพัฒนาความรู้ทิพย์ของผู้ไม่เชื่อในองค์ภควานและหมู่มารเช่นนี้จะหาประโยชน์อันใดมิได้เลยนี่คือจุดที่โศลกนี้แสดงให้เห็น สำหรับบุคคลเหล่านี้การพัฒนาความรู้ในวรรณกรรมพระเวท เช่น เวดานธะ-สูทระ และ อุพะนิชัดฺ จะพบแต่ความล้มเหลวอยู่เสมอ
ฉะนั้น จึงเป็นข้อผิดพลาดอย่างใหญ่หลวงที่พิจารณาว่าองค์ภควานคริชณะทรงเป็นบุคคลธรรมดาสามัญ ผู้ที่คิดเช่นนี้แน่นอนว่าอยู่ในความหลงเพราะไม่สามารถเข้าใจรูปลักษณ์อมตะของคริชณะ บริฮัด-วิชณุ-สมริทิฺ กล่าวไว้อย่างชัดเจนว่า
โย เวททิ โบฺทิคัม เดฮัม
คริชณัสยะ พะระมาทมะนะฮฺ
สะ สารวัสมาด บะฮิช-คารยะฮ
ชโรทะ-สมารทะ-วิดฺานะทะฮฺ
มุคัฺม ทัสยาวะโลคยาพิ
สะ-เชลัม สนานัม อาชะเรทฺ
“ผู้ใดพิจารณาว่าร่างกายของคริชณะเป็นวัตถุควรถูกขับไล่ให้ออกไปจากพิธีกรรมและกิจกรรมแห่ง ชรุทิฺ และ สมริทิฺ ทั้งหมด และเมื่อใดหากใครเห็นหน้าคนนี้อีก ควรอาบน้ำในแม่น้ำคงคาทันทีเพื่อชะล้างโรคร้ายนี้ให้ออกไป” คนที่เย้ยหยันคริชณะอันเนื่องมาจากความอิจฉาริษยาพระองค์ จุดหมายปลายทางคือต้องเกิดในเผ่าพันธุ์ชีวิตของพวกที่ไม่เชื่อถือในองค์ภควานและพวกมารอีกชาติแล้วชาติเล่าอย่างแน่นอน ความรู้อันแท้จริงของพวกนี้จะยังคงอยู่ภายใต้ความหลงชั่วกัลปวสาน และจะค่อย ๆ ตกลงต่ำไปสู่แหล่งที่มืดมิดที่สุดแห่งการสร้าง