ความรู้ที่ลับสุดยอด
โศลก 15
กยานะ-ยะกเยนะ ชาพิ อันเย
ยะจันโท มาม อุพาสะเทฺ
เอคัทเวนะ พริทัฺคทเวนะ
บะฮุดฺา วิชวะโท-มุคัฺมฺ
กยานะ-ยะกเยนะฺ - ด้วยการพัฒนาความรู้, ชะ-เช่นกัน, อพิฺ - แน่นอน, อันเยฺ - ผู้อื่น, ยะจันทะฮฺ - บูชา, มามฺ - ข้า, อุพาสะเทฺ - บูชา, เอคัทเวนะฺ - ในความเป็นหนึ่ง, พริทัฺคทเวนะฺ - ในสิ่งคู่, บะฮุดฺาฺ - ในพหุภาค, วิชวะทะฮ-มุคัฺมฺ - และในรูปลักษณ์จักรวาล
คำแปลฺ
บุคคลอื่นๆ ปฏิบัติการบูชาด้วยการพัฒนาความรู้ บูชาองค์ภควานในฐานะที่เป็นหนึ่งไม่มีสอง ในฐานะที่เป็นพหุภาค และในรูปลักษณ์จักรวาล
คำอธิบายฺ
โศลกนี้เป็นบทสรุปของโศลกก่อน ๆ องค์ภควานตรัสแด่อารจุนะว่าผู้ที่มีคริชณะจิตสำนึกอย่างบริสุทธิ์ ไม่รู้จักสิ่งใดนอกจากคริชณะเรียกว่า มะฮาทมาฺ ถึงกระนั้น ยังมีบุคคลอื่น ๆ ผู้ไม่อยู่ในตำแหน่ง มะฮาทมาฺ โดยแท้จริง แต่ยังบูชาคริชณะในวิธีต่าง ๆ ดังที่ได้อธิบายไว้แล้วว่าบางคนอยู่ในความทุกข์ บางคนขาดแคลนเงิน บางคนชอบถาม และบางคนปฏิบัติในการพัฒนาความรู้ แต่ยังมีพวกที่ต่ำกว่าซึ่งแบ่งออกเป็นสามพวกคือ (1) ผู้ที่บูชาตนเองว่าเป็นหนึ่งเดียวกับองค์ภควาน (2) ผู้ที่อุปโลกคิดรูปลักษณ์ขององค์ภควานขึ้นมาและบูชารูปลักษณ์นั้น และ (3) ผู้ที่ยอมรับรูปลักษณ์จักรวาล วิชวะรูพะฺ ขององค์ภควานและบูชารูปลักษณ์นั้น จากที่กล่าวมาทั้งสามกลุ่ม กลุ่มที่บูชาตนเองว่าเป็นองค์ภควานถือว่าต่ำสุดที่คิดว่าตนเองและพระองค์เป็นหนึ่งเดียวกัน กลุ่มนี้มีมากที่สุด บุคคลเหล่านี้คิดว่าตนเองเป็นองค์ภควาน และด้วยความคิดเช่นนี้จึงบูชาตนเองเช่นนี้ ก็เป็นการบูชาพระองค์อีกรูปแบบหนึ่ง เพราะเข้าใจว่าตนเองไม่ใช่ร่างกายวัตถุ แต่อันที่จริงเป็นดวงวิญญาณ อย่างน้อยที่สุดความรู้สึกนึกคิดแบบนี้เด่นชัด โดยทั่วไปพวกไม่เชื่อในรูปลักษณ์บูชาองค์ภควานแบบนี้ พวกที่สองรวมไปถึงกลุ่มที่บูชาเทวดา โดยใช้จินตนาการพิจารณาว่ารูปลักษณ์ใด ๆ ก็เป็นรูปลักษณ์ขององค์ภควาน พวกที่สามรวมไปถึงกลุ่มที่ไม่สามารถสำเหนียกสิ่งใดนอกเหนือไปจากปรากฏการณ์ของจักรวาลวัตถุนี้ โดยพิจารณาว่าจักรวาลคือสิ่งมีชีวิตที่สูงสุดและบูชาจักรวาลนี้ จักรวาลก็เป็นรูปลักษณ์ขององค์ภควานเช่นเดียวกัน