ในบทที่ห้าของ  ภควัต-คีตาฺ  นี้  องค์ภควานตรัสว่างานในการอุทิศตนเสียสละรับใช้ดีกว่าการคาดคะเนทางจิตใจอย่างลม  ๆ  แล้ง  ๆ  การอุทิศตนเสียสละรับใช้นั้นง่ายกว่าเพราะว่าเป็นทิพย์โดยธรรมชาติ  และทำให้เราเป็นอิสระจากวิบากกรรม  ในบทที่สองได้อธิบายถึงความรู้พื้นฐานของดวงวิญญาณและการที่ดวงวิญญาณถูกพันธนาการในร่างวัตถุ  พร้อมทั้งอธิบายถึงความหลุดพ้นจากพันธนาการทางวัตถุนี้ด้วย  บุดดิฺ-โยกะฺหรือการอุทิศตนเสียสละรับใช้  ในบทที่สาม  ได้อธิบายถึงบุคคลผู้สถิตในระดับแห่งความรู้  จะไม่มีหน้าที่ใด  ๆ  ต้องปฏิบัติอีกต่อไป  ในบทที่สี่  พระองค์ตรัสแก่อารจุนะว่างานบูชาทั้งหมดมาจบลงที่ความรู้  อย่างไรก็ดี  ในตอนท้ายของบทที่สี่  องค์ภควานทรงแนะนำให้อารจุนะตื่นขึ้น  ต่อสู้  และสถิตในความรู้อันสมบูรณ์  ดังนั้น  จากการเน้นถึงความสำคัญพร้อม  ๆ  กันทั้งงานแห่งการอุทิศตนเสียสละและการวางเฉยอยู่ในความรู้  ได้สร้างความงุนงงและสับสนให้แก่อารจุนะในการตัดสินใจ  อารจุนะทรงเข้าใจว่าการเสียสละในความรู้คือหยุดการงานทั้งหมดที่เป็นกิจกรรมทางประสาทสัมผัส  แต่ถ้าหากว่าเราปฏิบัติงานในการอุทิศตนเสียสละรับใช้  แล้วงานจะหยุดลงได้อย่างไร  หรืออีกนัยหนึ่ง  อารจุนะทรงคิดว่า  สันนยาสะฺ  หรือการสละในความรู้  ควรเป็นอิสระจากกิจกรรมทั้งมวล  เพราะว่าการทำงานและการเสียสละไปด้วยกันไม่ได้  ปรากฏว่าอารจุนะทรงไม่เข้าใจว่าการทำงานที่เปี่ยมไปด้วยความรู้นั้นจะไม่มีวิบากกรรมจึงดูเหมือนว่าไม่ได้ทำอะไรเลย  ดังนั้นจึงทรงถามว่าควรจะหยุดทำงานทั้งหมดหรือควรทำงานในแบบที่เปี่ยมไปด้วยความรู้

กิจกรรมเพื่อผลทางวัตถุ  (แสวงหาการสนองประสาทสัมผัส)  เป็นต้นเหตุแห่งพันธนาการทางวัตถุ  ตราบที่เรายังปฏิบัติกิจกรรมเพื่อมุ่งพัฒนามาตรฐานความสะดวกของร่างกาย  แน่นอนว่าเราต้องเคลื่อนย้ายเข้าไปสู่ร่างต่าง  ๆ  กัน  และสืบสานการพันธนาการทางวัตถุชั่วกัลปวสาน  ชรีมัด-บฺากะวะธัมฺ  (5.5.4-6)  ได้ยืนยันไว้ดังต่อไปนี้

“บุคคลผู้บ้าคลั่งในการสนองประสาทสัมผัส  โดยไม่รู้ว่าร่างกายวัตถุที่เต็มไปด้วยความทุกข์นี้  เป็นผลพวงมาจากกิจกรรมเพื่อหวังผลทางวัตถุในอดีตของตนเอง  ถึงแม้ว่าร่างกายนี้ไม่ถาวร  แต่มันก็สร้างความเดือดร้อนให้เราอยู่เสมอในหลาย  ๆ  ด้าน  ฉะนั้นการกระทำเพื่อสนองประสาทสัมผัสมิใช่สิ่งที่ดี  ตราบเท่าที่เรายังไม่ตั้งคำถามเกี่ยวกับบุคลิกภาพอันแท้จริงของตัวเราเอง  ถือว่าชีวิตเราล้มเหลวเพราะตราบใดที่เรายังไม่รู้ถึงบุคลิกภาพอันแท้จริงของตัวเรา  เราจะทำงานเพื่อผลทางวัตถุเพื่อสนองประสาทสัมผัสและตราบใดที่เรายังหมกมุ่นอยู่ในจิตสำนึกแห่งการสนองประสาทสัมผัส  เราจะต้องเคลื่อนย้ายออกจากร่างหนึ่งไปสู่อีกร่างหนึ่ง  ถึงแม้ว่าจิตใจอาจหมกมุ่นอยู่ในกิจกรรมเพื่อผลทางวัตถุและถูกครอบงำโดยอวิชชา  แต่ถ้าเราพัฒนาความรักเพื่อการอุทิศตนเสียสละรับใช้ต่อองค์วาสุเดวะ  จากจุดนี้เท่านั้นที่เราสามารถได้รับโอกาสหลุดพ้นจากพันธนาการในความเป็นอยู่ทางวัตถุ”

ฉะนั้น  กยานะฺ  (หรือความรู้ที่ว่าตัวเราไม่ใช่ร่างวัตถุนี้แต่เป็นดวงวิญญาณ)  ไม่เพียงพอสำหรับความหลุดพ้น  เราจะต้องปฏิบัติตนในสถานภาพของดวงวิญญาณ  มิฉะนั้น  จะไม่มีหนทางหลบหนีออกไปจากพันธนาการทางวัตถุ  อย่างไรก็ดี  การปฏิบัติในคริชณะจิตสำนึกมิใช่การปฏิบัติในระดับเพื่อผลทางวัตถุ  แต่เป็นกิจกรรมที่ปฏิบัติด้วยความรู้อันสมบูรณ์จะช่วยให้เราเจริญขึ้นในความรู้ที่แท้จริง  การสละผลของงานอย่างเดียวโดยปราศจากคริชณะจิตสำนึกมิได้ทำให้หัวใจของพันธวิญญาณบริสุทธิ์ขึ้นอย่างแท้จริง  ตราบใดที่หัวใจยังไม่บริสุทธิ์เราต้องทำงานในระดับที่หวังผล  แต่การปฏิบัติในคริชณะจิตสำนึกจะช่วยเราให้หลบหนีจากผลของการปฏิบัติเพื่อผลทางวัตถุโดยปริยายเพื่อเราจะได้ไม่ตกลงมาสู่ระดับวัตถุ  ฉะนั้น  การปฏิบัติในคริชณะจิตสำนึกจึงสูงกว่าการสละหรือการปล่อยวางอย่างแน่นอน  การสละหรือการปล่อยวางยังมีความเสี่ยงในการตกลงต่ำอยู่เสมอ  การสละโดยปราศจากคริชณะจิตสำนึกนั้นไม่สมบูรณ์  ดังที่  ชรีละรูพะโกสวามี  ได้ยืนยันไว้ใน  บัฺคธิ-ระสามริทะ-สินดํฺุ  (1.2.258)  ว่า

“เมื่อบุคคลผู้มีความกระตือรือร้นที่จะบรรลุความหลุดพ้น  สละสิ่งต่าง  ๆ  ที่สัมพันธ์กับบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้า  โดยคิดว่าสิ่งเหล่านี้เป็นวัตถุ  การสละเช่นนี้ถือว่าไม่สมบูรณ์”  การเสียสละหรือการปล่อยวางที่สมบูรณ์จะเกิดขึ้นเมื่ออยู่ในความรู้ที่ว่าทุกสิ่งทุกอย่างที่มีอยู่เป็นขององค์ภควาน  เมื่อเป็นเช่นนี้  จึงไม่ควรมีผู้ใดอ้างความเป็นเจ้าของในสิ่งใด  ๆ  เราควรเข้าใจว่าอันที่จริงไม่มีอะไรเป็นของใคร  ดังนั้น  จึงไม่มีผู้ใดจะต้องไปเสียสละอะไร  ผู้ที่ทราบว่าทุกสิ่งทุกอย่างเป็นสมบัติของคริชณะจะสถิตในความปล่อยวางหรือเสียสละอยู่เสมอ  เนื่องจากทุกสิ่งอย่างป็นของคริชณะจึงควรถูกนำมาใช้เพื่อเป็นการรับใช้คริชณะ  การปฏิบัติที่สมบูรณ์แบบในคริชณะจิตสำนึกเช่นนี้ดีกว่าการเสียสละหรือการปล่อยวางที่ฝืนธรรมชาติโดย  สันนยาสีฺ  แห่งสถาบัน  มายาวาดีฺ

บุคคลที่อยู่ในคริชณะจิตสำนึกเป็นผู้เสียสละอยู่เสมอ  เพราะไม่รู้สึกรังเกียจหรือต้องการผลตอบแทนจากการกระทำของตนเอง  ผู้เสียสละเช่นนี้อุทิศตนรับใช้ด้วยความรักทิพย์ต่อองค์ภควาน  มีวุฒิภาวะที่สมบูรณ์เพราะทราบดีถึงสถานภาพพื้นฐานของตนเองในความสัมพันธ์กับคริชณะ  ทราบเป็นอย่างดีว่าคริชณะทรงเป็นส่วนที่สมบูรณ์  และตนเองเป็นเพียงละอองอณูของพระองค์  ความรู้เช่นนี้สมบูรณ์เพราะว่าถูกต้องทั้งคุณภาพและปริมาณ  ทัศนคติที่มาเป็นหนึ่งเดียวกับคริชณะไม่ถูกต้อง  เพราะว่าละอองอณูจะมาเทียบเท่ากับส่วนที่สมบูรณ์บริบูรณ์สูงสุดไม่ได้  ความรู้ที่ว่าเป็นหนึ่งเดียวกันในคุณภาพแต่แตกต่างกันในปริมาณเป็นความรู้ทิพย์ที่ถูกต้อง  ซึ่งจะนำเราไปสู่ความสมบูรณ์ในตนเองโดยปราศจากสิ่งที่ปรารถนาหรือสิ่งที่ต้องเศร้าโศก  ภายในจิตใจปราศจากสิ่งคู่เพราะว่าอะไรก็แล้วแต่ที่ทำจะทำไปเพื่อคริชณะ  เนื่องจากเป็นอิสระจากระดับของสิ่งคู่ท่านจึงหลุดพ้นอยู่เสมอถึงแม้ว่าจะอยู่ในโลกวัตถุนี้

จุดมุ่งหมายของการศึกษาวิเคราะห์โลกวัตถุก็เพื่อที่จะค้นหาว่ามีดวงวิญญาณดวงวิญญาณของโลกวัตถุคือพระวิชณุหรือองค์อภิวิญญาณ  การอุทิศตนเสียสละรับใช้องค์ภควานนำมาซึ่งการรับใช้อภิวิญญาณ  วิธีหนึ่งเป็นการค้นหารากของต้นไม้และอีกวิธีหนึ่งเป็นการรดน้ำที่รากของต้นไม้  นักศึกษาที่แท้จริงของปรัชญา  สางคฺยะฺ  ค้นพบรากของโลกวัตถุคือพระวิชณุ  และด้วยความรู้ที่สมบูรณ์เขาจะปฏิบัติรับใช้องค์ภควานดังนั้น  ในจุดสำคัญไม่มีข้อแตกต่างกันทั้งสองวิธี  เพราะว่าจุดมุ่งหมายของทั้งสองเหมือนกันคือพระวิชณุ  ผู้ที่ไม่รู้เป้าหมายสูงสุดกล่าวว่าจุดประสงค์ของ  สางคฺยะฺ  และ  คารมะ-  โยกะฺ  ไม่เหมือนกัน  แต่ผู้ที่เป็นบัณฑิตทราบว่าทั้งสองวิธีที่แตกต่างกันนี้มีจุดมุ่งหมายเหมือนกัน

จุดมุ่งหมายที่แท้จริงของการค้นคว้าทางปรัชญาคือการค้นหาเป้าหมายสูงสุดของชีวิต  เนื่องจากเป้าหมายสูงสุดของชีวิตคือการรู้แจ้งตนเอง  จึงไม่มีข้อแตกต่างระหว่างผลสรุปที่บรรลุได้ด้วยทั้งสองวิธี  ด้วยการค้นคว้าทางปรัชญา  สางคฺยะฺ  เราสรุปได้ว่าสิ่งมีชีวิตไม่ใช่เป็นส่วนหนึ่งของโลกวัตถุแต่เป็นส่วนของดวงวิญญาณที่สมบูรณ์สูงสุด  ดังนั้น  ดวงวิญญาณของเราจึงไม่มีอะไรเกี่ยวข้องกับโลกวัตถุ  การปฏิบัติของเราจึงต้องมีความสัมพันธ์กับองค์ภควาน  เมื่อปฏิบัติตนในคริชณะจิตสำนึกเราอยู่ในสถานภาพพื้นฐานอันแท้จริงของเรา  ในวิธีแรกหรือ  สางคฺยะฺ  คือเราต้องไม่ยึดติดกับวัตถุและในวิธีโยคะแห่งการอุทิศตนเสียสละเราต้องยึดมั่นอยู่กับงานในคริชณะจิตสำนึก  อันที่จริงทั้งสองวิธีนี้เหมือนกัน  แม้ว่าโดยผิวเผินวิธีหนึ่งจะเกี่ยวกับการไม่ยึดติด  และอีกวิธีหนึ่งเกี่ยวกับการยึดมั่น  การไม่ยึดติดกับวัตถุและการยึดมั่นกับคริชณะเป็นหนึ่งเดียวกันผู้ที่เห็นเช่นนี้เห็นสิ่งต่าง  ๆ  ตามความเป็นจริง

มีสันนยาสีฺ  หรือผู้ปฏิบัติตนสละโลกวัตถุอยู่สองประเภทมายาวาดี  สันนยาสีฺปฏิบัติในการศึกษาปรัชญา  สางคฺยะฺ  ขณะที่  ไวชณะวะ  สันนยาสีฺ  ปฏิบัติในการศึกษาปรัชญา  บฺากะวะธัมฺ  ซึ่งให้คำอธิบาย  เวดานธะ-สูทระฺ  อย่างถูกต้อง  มายาวาดี  สันนยาสีฺศึกษาเวดานธะ-สูทระฺ  เหมือนกัน  แต่ใช้คำอธิบายของพวกตนเรียกว่า  ชารีระคะ-บฺาชยะฺเขียนโดยชังคะราชารยะ  นักศึกษาของสถาบัน  บฺากะวะธะฺ  ปฏิบัติในการอุทิศตนเสียสละรับใช้องค์ภควานตามกฎเกณฑ์ของ  พานชะราทริคีฺ  ดังนั้น  ไวชณะวะ  สันนยาสีฺ  จึงมีการปฏิบัติรับใช้ทิพย์อย่างมากมายแด่องค์ภควาน  ไวชณะวะ  สันนยาสีฺ  ไม่มีอะไรที่จะต้องทำเกี่ยวกับกิจกรรมทางวัตถุ  แต่ยังปฏิบัติกิจกรรมมากมายในการอุทิศตนเสียสละรับใช้องค์ภควาน  แต่  มายาวาดี  สันนยาสีฺ  ปฏิบัติในการศึกษา  สางคฺยะฺ  และ  เวดานธะฺ  และได้แต่คาดคะเน  ไม่สามารถได้รับรสแห่งการรับใช้ทิพย์แด่องค์ภควาน  เพราะว่าการศึกษาเช่นนี้น่าเบื่อมาก  บางครั้งจะเบื่อหน่ายต่อการคาดคะเน  บระฮมันฺ  แล้วจึงมาพึ่ง  บฺากะ-  วะธัมฺ  โดยปราศจากความเข้าใจที่ถูกต้อง  ดังนั้น  การศึกษา  ชรีมัด-บฺากะวะธัมฺ  ของพวกนี้จึงมีปัญหา  การคาดคะเนอย่างลม  ๆ  แล้ง  ๆ  และการตีความที่ไร้รูปลักษณ์ด้วยวิธีที่ผิดธรรมชาติเป็นสิ่งที่ไร้ประโยชน์โดยสิ้นเชิงสำหรับมายาวาดี  สันนยาสีฺ  ในขณะที่  ไวชณะวะ  สันนยาสีฺ  ผู้ปฏิบัติในการอุทิศตนเสียสละรับใช้ได้รับความสุขอยู่ตลอดเวลาในการปฏิบัติหน้าที่ทิพย์  และรับประกันได้ว่าในที่สุดจะบรรลุถึงอาณาจักรแห่งองค์ภควาน  มายาวาดี  สันนยาสีฺ  บางครั้งตกต่่ำลงจากวิถีแห่งความรู้แจ้งแห่งตน  และเข้าไปร่วมกับกิจกรรมทางวัตถุ  เช่น  การทำทานช่วยเหลือเพื่อนมนุษย์และสละความเห็นแก่ตัว  ซึ่งเป็นกิจกรรมทางวัตถุ  ดังนั้น  ผลสรุปคือผู้ที่ปฏิบัติในกิจกรรมของคริชณะจิตสำนึกสถิตในตำแหน่งที่ดีกว่าพวก  สันนยาสีฺ  ที่ปฏิบัติเพียงแค่คาดคะเนว่าอะไรคือ  บระฮมันฺ  และอะไรไม่ใช่  บระฮมันฺ  ถึงแม้ว่าหลังจากหลายต่อหลายชาติพวกนี้ก็จะกลายมาเป็น  คริชณะจิตสำนึก

ผู้ที่อยู่บนหนทางแห่งความหลุดพ้นในคริชณะจิตสำนึกเป็นที่รักยิ่งของทุก  ๆชีวิตและทุกชีวิตก็เป็นที่รักของท่าน  ที่เป็นเช่นนี้ได้ก็เนื่องมาจากมีคริชณะจิตสำนึกบุคคลนี้ไม่สามารถคิดว่าสิ่งมีชีวิตใด  ๆ  สามารถแยกออกจากคริชณะได้  ดังเช่นใบไม้และกิ่งไม้ที่ไม่สามารถแยกออกจากต้นไม้ได้ฉันใด  ท่านทราบดีว่าจากการรดน้ำที่รากของต้นไม้  น้ำจะถูกแจกจ่ายไปที่ใบและกิ่งก้านทั้งหมด  หรือจากการส่งอาหารไปที่กระเพาะอาหารพลังงานจะถูกส่งไปทั่วร่างกายโดยปริยาย  เพราะผู้ที่ทำงานในคริชณะจิตสำนึกเป็นผู้รับใช้ของมวลชีวิต  จึงเป็นที่รักยิ่งของทุก  ๆ  คน  และเนื่องจากทุกคนได้รับความพึงพอใจจากงานของท่าน  จึงทำให้มีจิตสำนึกที่บริสุทธิ์  เนื่องจากมีจิตสำนึกที่บริสุทธิ์จิตใจจึงอยู่ภายใต้การควบคุมอย่างสมบูรณ์  และเนื่องจากจิตใจอยู่ภายใต้การควบคุมประสาทสัมผัสก็อยู่ภายใต้การควบคุมเช่นเดียวกัน  เนื่องจากจิตใจตั้งมั่นอยู่ที่  คริชณะเสมอท่านจึงไม่มีโอกาสเบี่ยงเบนไปจากคริชณะ  หรือเปิดโอกาสให้ประสาทสัมผัสของท่านปฏิบัติในสิ่งที่มิใช่เป็นการรับใช้องค์ภควาน  ท่านจะไม่ชอบฟังอะไรนอกจากเรื่องราวที่เกี่ยวกับคริชณะ  จะไม่ชอบรับประทานอะไรที่ไม่ได้ถวายให้คริชณะ  และจะไม่ปรารถนาจะไปไหนหากคริชณะทรงไม่มีส่วนร่วม  ดังนั้น  ประสาทสัมผัสของท่านอยู่ภายใต้การควบคุม  บุคคลที่ประสาทสัมผัสอยู่ภายใต้การควบคุมไม่สามารถก้าวร้าวผู้ใด  อาจมีคนถามว่า  “แล้วทำไมอารจุนะจึงทรงก้าวร้าวผู้อื่นในสนามรบ?  ท่านมีคริชณะจิตสำนึกอยู่ใช่หรือไม่?”  อารจุนะทรงก้าวร้าวโดยผิวเผินเท่านั้น  (ดังที่ได้อธิบายไว้แล้วในบทที่สอง)  เพราะว่าผู้ที่มารวมกันอยู่ในสนามรบจะยังคงมีปัจเจกชีวิตอยู่ต่อไปเนื่องจากดวงวิญญาณไม่สามารถถูกฆ่าได้  ฉะนั้น  ในวิถีทิพย์ไม่มีผู้ใดถูกฆ่าในสนามรบ  คุรุคเช  ทระฺ  เพียงแต่เสื้อผ้าของพวกเขาเท่านั้นที่ได้ถูกเปลี่ยนไปโดยคำสั่งของคริชณะผู้ทรงปรากฏพระวรกายด้วยพระองค์เอง  ดังนั้น  ในขณะที่อารจุนะทรงต่อสู้อยู่ที่สนามรบ  คุรุคเชทระฺ  อารจุนะทรงมิได้ต่อสู้จริง  ๆ  ท่านเพียงแต่ปฏิบัติตามคำสั่งของคริชณะ  ด้วยคริชณะจิตสำนึกที่สมบูรณ์  บุคคลเช่นนี้จะไม่มีวันถูกพันธนาการอยู่ในวิบากกรรม

บุคคลในคริชณะจิตสำนึกมีความเป็นอยู่ที่บริสุทธิ์  ฉะนั้น  ท่านไม่มีอะไรเกี่ยวข้องกับงานใด  ๆ  ที่ขึ้นอยู่กับเหตุปัจจัยทั้งใกล้และไกลห้าประการคือ  ผู้กระทำ  งานสถานการณ์  ความพยายาม  และโชคลาภ  เป็นเช่นนี้เพราะว่าท่านปฏิบัติในการรับใช้ทิพย์ด้วยความรักต่อคริชณะ  ถึงแม้ดูเหมือนว่าปฏิบัติด้วยร่างกายและประสาทสัมผัส  ท่านรู้สำนึกอยู่เสมอถึงสถานภาพอันแท้จริงในการปฏิบัติทิพย์  ในวัตถุจิตสำนึก  ประสาทสัมผัสปฏิบัติเพื่อสนองประสาทสัมผัสของตนเอง  แต่ในคริชณะจิตสำนึกประสาทสัมผัสปฏิบัติเพื่อสนองประสาทสัมผัสของคริชณะให้ทรงพอพระทัย  ดังนั้น  บุคคลผู้มีคริชณะจิตสำนึกจะเป็นอิสระอยู่เสมอถึงแม้จะดูเหมือนว่าตัวท่านปฏิบัติอยู่ในภารกิจของประสาทสัมผัส  กิจกรรมต่าง  ๆ  เช่น  การเห็นและได้ยินเป็นการปฏิบัติของประสาทสัมผัสเพื่อให้ได้ความรู้  ขณะที่การเคลื่อนไหว  การพูด  การขับถ่าย  ฯลฯ  เป็นการปฏิบัติของประสาทสัมผัสเพื่อทำงาน  บุคคลผู้มีคริชณะจิตสำนึกไม่มีวันได้รับผลกระทบจากการปฏิบัติของประสาทสัมผัส  ท่านไม่สามารถปฏิบัติสิ่งใดนอกจากการรับใช้องค์ภควานเพราะทราบดีว่า  ตัวท่านเป็นผู้รับใช้นิรันดรของคริชณะ

ณ  ที่นี้คำว่า  บระฮมะณิฺ  หมายถึงในคริชณะจิตสำนึก  โลกวัตถุคือปรากฏการณ์มวลรวมของสามระดับแห่งธรรมชาติวัตถุ  เรียกทางเทคนิคว่าพระดฺานะฺ  บทมนต์พระเวท  สารวัม  ฮิ  เอทัด  บระฮมะ  (มาณดุคยะ  อุพะนิชัดฺ  2),  ทัสมาด  เอทัด  บระฮ-  มะ  นามะ-รูพัม  อันนัม  ชะ  จายะเท  (มุณดะคะ  อุพะนิชัดฺ  1.2.10)ฺ,  และใน  ภควัต-  คีตาฺ  (14.3),  มะมะ  โยนิร  มะฮัด  บระฮมะฺ  แสดงให้เห็นว่าทุกสิ่งทุกอย่างในโลกวัตถุคือปรากฏการณ์ของ  บระฮมันฺ  แม้ว่าผลจะปรากฎออกมาแตกต่างกัน  แต่มันไม่แตกต่างจากแหล่งกำเนิด  ใน  อีโชพะนิชัดฺ  ได้กล่าวไว้ว่าทุกสิ่งทุกอย่างสัมพันธ์กับ  บระฮมันฺ  สูงสุดหรือคริชณะ  ฉะนั้น  ทุกสิ่งทุกอย่างจึงเป็นของพระองค์เท่านั้น  ผู้ที่ทราบดีว่าทุกสิ่งทุกอย่างเป็นของคริชณะ  และพระองค์ทรงเป็นเจ้าของทุกสิ่งทุกอย่าง  ดังนั้น  ทุกสิ่งทุกอย่างจึงควรนำมารับใช้องค์ภควาน  โดยธรรมชาติตัวท่านไม่เกี่ยวข้องกับผลของกิจกรรมไม่ว่าจะเป็นผลบุญหรือบาป  ร่างวัตถุของทุก  ๆ  คนเป็นของขวัญจากองค์ภควานเพื่อปฏิบัติงานบางอย่างโดยเฉพาะ  เราสามารถนำมาใช้ปฏิบัติในคริชณะจิตสำนึกได้  เมื่อเป็นเช่นนี้จึงอยู่เหนือมลทินจากผลแห่งบาป  เช่นเดียวกับใบบัวถึงแม้จะอยู่ในน้ำแต่ไม่เปียก  องค์ภควานตรัสไว้ใน  คีตาฺ  (3.30.)  เช่นกันว่า  มะยิ  สารวาณิ  คารมาณิ  สันนยัสยะฺ  “จงสละงานทั้งหมดแด่ข้า  (คริชณะ)”  ข้อสรุปคือบุคคลผู้ปราศจากคริชณะจิตสำนึกปฏิบัติตามทัศนคติของร่างกายและประสาทสัมผัสวัตถุ  แต่บุคคลในคริชณะจิตสำนึกปฏิบัติตามความรู้ที่ว่าร่างกายเป็นสมบัติของคริชณะ  ดังนั้น  จึงควรใช้ไปในการรับใช้คริชณะ

เมื่อเราปฏิบัติคริชณะจิตสำนึกโดยสนองประสาทสัมผัสของคริชณะเพื่อให้พระองค์ทรงพอพระทัย  การปฏิบัติไม่ว่าด้วยส่วนไหน  เช่น  ร่างกาย  จิตใจ  ปัญญา  หรือแม้แต่ประสาทสัมผัสจะทำให้บริสุทธิ์จากมลทินทางวัตถุ  และจะไม่มีวิบากกรรมทางวัตถุใด  ๆ  ที่เป็นผลมาจากกิจกรรมของผู้มีคริชณะจิตสำนึก  ฉะนั้น  กิจกรรมบริสุทธิ์โดยทั่วไปเรียกว่า  สัด-อาชาระฺ  สามารถปฏิบัติได้โดยง่ายด้วยการปฏิบัติในคริชณะจิตสำนึก  ชรี  รูพะ  โกสวามี  ใน  บฺัคธิ-ระสามริทะ-สินดํฺุ  (1.2.187)  ได้อธิบายไว้ดังนี้

“บุคคลผู้ปฏิบัติในคริชณะจิตสำนึก  (หรืออีกนัยหนึ่งรับใช้คริชณะ)  ด้วยร่างกาย  จิตใจปัญญา  และคำพูดเป็นผู้หลุดพ้นแม้อยู่ในโลกวัตถุ  ถึงแม้ท่านอาจปฏิบัติสิ่งที่เรียกว่ากิจกรรมทางวัตถุมากมาย”  แต่ไม่มีอหังการเพราะท่านไม่เชื่อว่าตัวท่านคือร่างวัตถุนี้หรือว่าตัวท่านเป็นเจ้าของร่างวัตถุ  รู้ดีว่าตัวท่านไม่ใช่ร่างกายนี้และร่างกายนี้ไม่ใช่เป็นของท่าน  ตัวท่านเองเป็นของคริชณะ  และร่างกายก็เช่นกันเป็นของคริชณะ  เมื่อนำทุกสิ่งทุกอย่างที่ผลิตโดย  ร่างกาย  จิตใจ  ปัญญา  คำพูด  ชีวิต  ทรัพย์สมบัติ  ฯลฯ  และอะไรก็แล้วแต่ที่ท่านอาจเป็นเจ้าของ  นำมารับใช้คริชณะ  เช่นนี้  ท่านจะประสานกับคริชณะทันทีโดยเป็นหนึ่งเดียวกับคริชณะ  และปราศจากอหังการที่จะนำท่านให้เชื่อว่าตัวท่านคือร่างกาย  ฯลฯ  นี่คือระดับสมบูรณ์แห่งคริชณะจิตสำนึก

ข้อแตกต่างระหว่างบุคคลในคริชณะจิตสำนึกและบุคคลในร่างกายจิตสำนึกคือ  คนหนึ่งยึดมั่นกับคริชณะและอีกคนหนึ่งยึดติดกับผลของกิจกรรมของตนเอง  บุคคลผู้ยึดมั่นต่อคริชณะและทำงานเพื่อพระองค์เท่านั้น  แน่นอนว่าเป็นผู้หลุดพ้นและจะไม่มีความวิตกกังวลกับผลงานของตนเอง  ใน  บฺากะวะธัมฺ  อธิบายว่าสาเหตุแห่งความวิตกกังวลกับผลของกิจกรรมเกิดจาการทำหน้าที่ในทัศนคติของสิ่งคู่  โดยไม่มีความรู้แห่งสัจธรรมที่สมบูรณ์  คริชณะทรงเป็นสัจธรรมที่สมบูรณ์สูงสุดองค์ภควาน  ในคริชณะจิตสำนึกไม่มีสิ่งคู่  ทุกสิ่งทุกอย่างที่มีอยู่เป็นผลผลิตจากพลังงานของคริชณะ  และคริชณะทรงดีไปหมด  ฉะนั้น  กิจกรรมในคริชณะจิตสำนึกจึงอยู่ในระดับที่สมบูรณ์  เป็นทิพย์  และไม่มีผลทางวัตถุ  ผู้ปฏิบัติจึงเปี่ยมไปด้วยความสงบในคริชณะจิตสำนึก  แต่ผู้ที่ถูกพันธนาการอยู่ในการคำนวณผลกำไรเพื่อสนองประสาทสัมผัสไม่สามารถได้รับความสงบเช่นนี้  นี่คือความลับของคริชณะจิตสำนึก  ความรู้แจ้งที่ว่าไม่มีสิ่งอื่นใดมีอยู่นอกจากคริชณะคือฐานแห่งความสงบและความไม่กลัว

วิญญาณในร่างอาศัยอยู่ในเมืองที่มีเก้าประตู  กิจกรรมของร่างกายหรือเมืองอุปมาแห่งร่างกาย  ธรรมชาติวัตถุเฉพาะระดับเป็นผู้ควบคุมโดยปริยาย  ดวงวิญญาณถึงแม้ว่าจะทำตัวเองให้ขึ้นอยู่กับสภาวะของร่างกาย  สามารถอยู่เหนือสภาวะเหล่านี้ได้หากตัวเขาต้องการ  ที่เป็นเช่นนี้เพราะลืมธรรมชาติที่สูงกว่าของตนและไปสำคัญตัวเองกับร่างวัตถุจึงต้องรับทุกข์  คริชณะจิตสำนึกจะสามารถฟื้นฟูสถานภาพอันแท้จริงและออกมาจากร่างกายนี้  เมื่อยอมรับคริชณะจิตสำนึกเราจะออกห่างจากกิจกรรมทางร่างกายอย่างสมบูรณ์ทันที  ในชีวิตที่ควบคุมได้เช่นนี้  ซึ่งเจตนารมณ์ได้เปลี่ยนไป  เราจะมีชีวิตอยู่อย่างมีความสุขในเมืองเก้าประตู  ได้กล่าวถึงประตูทั้งเก้าไว้ดังนี้

“บุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้าทรงประทับอยู่ภายในร่างของสิ่งมีชีวิต  และทรงเป็นผู้ควบคุมมวลชีวิตในมวลจักรวาล  ร่างกายประกอบด้วยเก้าประตู  (สองตา  สองโพรงจมูกสองหู  หนึ่งปาก  หนึ่งทวาร  และอวัยวะสืบพันธุ์)  สิ่งมีชีวิตในระดับวัตถุสำคัญตนเองกับร่างกาย  แต่เมื่อสำคัญตนเองกับองค์ภควานภายในร่าง  เขาจะมีอิสรภาพเท่า  ๆ  กับองค์ภควานแม้ขณะอยู่ในร่างกายนี้”  (ชเวทาชวะทะระ  อุพะนิชัดฺ  3.18)

ฉะนั้น  บุคคลผู้มีคริชณะจิตสำนึกจึงเป็นอิสระจากกิจกรรมทั้งภายนอกและภายในร่างวัตถุ

สิ่งมีชีวิตซึ่งจะอธิบายในบทที่เจ็ด  เป็นหนึ่งในพลังงานหรือธรรมชาติขององค์ภควาน  แต่แตกต่างจากวัตถุซึ่งเป็นอีกธรรมชาติหนึ่งที่ต่ำกว่าขององค์ภควาน  อย่างไรก็ดี  สิ่งมีชีวิตหรือธรรมชาติที่สูงกว่าได้มาสัมผัสกับธรรมชาติวัตถุตั้งแต่โบราณกาลร่างกายอันไม่ถาวรหรือสถานที่พำนักวัตถุที่เขาได้รับเป็นต้นเหตุของกิจกรรมและวิบากกรรมต่าง  ๆ  นานา  มีชีวิตอยู่ในบรรยากาศวัตถุเช่นนี้เขาได้รับความทุกข์จากผลกรรมของร่างกายเนื่องจากสำคัญตัวเองกับร่างกาย  (ในอวิชชา)  อวิชชาเป็นต้นเหตุแห่งความทุกข์และความเศร้าโศกทางร่างกายที่รับเอามาตั้งแต่โบราณกาล  ทันทีที่สิ่งมีชีวิตตีตัวออกห่างจากกิจกรรมทางร่างกาย  ก็จะมีอิสรเสรีจากวิบากกรรมด้วย  ตราบใดที่ยังอยู่ในนครแห่งร่างกายอาจดูเหมือนว่าเป็นเจ้านาย  แต่แท้ที่จริงไม่ได้เป็นทั้งเจ้าของหรือผู้ควบคุมการกระทำและผลกรรมของร่างกาย  เขาเพียงแต่อยู่ในใจกลางมหาสมุทรวัตถุดิ้นรนเพื่อความอยู่รอด  คลื่นแห่งมหาสมุทรกำลังซัดพาไป  และตัวเขาควบคุมมันไม่ได้ผลสรุปที่ดีที่สุดของเขาคือออกจากมหาสมุทรนี้ด้วยคริชณะจิตสำนึกทิพย์  ซึ่งเป็นสิ่งเดียวเท่านั้นที่จะช่วยเขาให้พ้นจากความยุ่งยากทั้งปวง

คำสันสกฤษ  วิบํฺุ  หมายความถึงองค์ภควานผู้ทรงเปี่ยมไปด้วยความรู้  ความร่ำรวย  พลังอำนาจ  ชื่อเสียง  ความสง่างาม  และความเสียสละ  พระองค์ทรงพึงพอพระทัยในพระองค์เองอยู่เสมอ  ไม่ทรงถูกรบกวนด้วยการทำบาปหรือทำบุญ  พระองค์ทรงมิได้สร้างสถานการณ์เฉพาะสำหรับสิ่งมีชีวิตใด  ๆ  แต่สิ่งมีชีวิตสับสนด้วยอวิชชาและต้องการให้ตนเองถูกส่งมาอยู่ในสภาวะชีวิตวัตถุบางแห่ง  ดังนั้น  โซ่ตรวนแห่งกรรมและวิบากกรรมจึงเริ่มขึ้น  สิ่งมีชีวิตเป็นธรรมชาติที่สูงกว่าซึ่งเปี่ยมไปด้วยความรู้  อย่างไรก็ดี  เขามีแนวโน้มที่จะถูกอวิชชาครอบงำอันเนื่องมาจากพลังอำนาจที่จำกัดในตนเอง  องค์ภควานทรงมีพระเดชทั้งปวงแต่สิ่งมีชีวิตไม่มี  พระองค์ทรงเป็น  วิบํฺุ  หรือสัพพัญญู  แต่สิ่งมีชีวิตเป็น  อณฺุ  หรือละอองเล็ก  ๆ  เนื่องจากเป็นวิญญาณที่มีชีวิตจึงมีความสามารถที่จะต้องการตามสิทธิของตน  ความต้องการเช่นนี้องค์ภควานผู้ทรงมีพระเดชทั้งปวงเท่านั้นที่จะตอบสนองให้ได้  ฉะนั้น  เมื่อสิ่งมีชีวิตสับสนอยู่ในความต้องการของตนเอง  พระองค์ทรงอนุญาตให้เขาตอบสนองความต้องการเหล่านั้น  แต่ทรงมิได้รับผิดชอบต่อกรรมหรือผลกรรมของแต่ละสถานการณ์ที่แต่ละชีวิตอาจปรารถนา  ดังนั้นขณะที่อยู่ในสภาวะสับสน  ชีวิตในร่างสำคัญตนเองกับสถานการณ์ร่างกายวัตถุและถูกจำกัดอยู่ในความทุกข์และความสุขอันไม่ถาวรของชีวิต  องค์ภควานทรงเป็นสหายของสิ่งมีชีวิตอยู่เสมอในฐานะ  พะระมาทมาฺ  หรืออภิวิญญาณ  ฉะนั้น  พระองค์ทรงเข้าใจความต้องการของปัจเจกวิญญาณ  เสมือนเช่นเราสามารถได้กลิ่นของดอกไม้เมื่อเข้าไปใกล้ความต้องการเป็นรูปแบบที่ละเอียดอ่อนของสิ่งมีชีวิตในสภาวะวัตถุ  พระองค์ทรงสนองตอบความต้องการตามที่เขาควรได้รับ  มนุษย์เสนอและภควานสนอง  ดังนั้น  ปัจเจกชีวิตมิได้มีอำนาจทั้งหมดในการสนองตอบความต้องการของตนเอง  อย่างไรก็ดี  ภควานทรงสามารถสนองตอบความต้องการทั้งหมด  และทรงไม่มีอคติต่อผู้ใด  พระองค์จึงทรงไม่รบกวนกับความต้องการของสิ่งมีชีวิตผู้มีเสรีภาพเพียงน้อยนิด  เมื่อเขาปรารถนาคริชณะจะทรงดูแลเป็นพิเศษและสนับสนุนเขาให้ปรารถนาในหนทางที่สามารถบรรลุถึงพระองค์และมีความสุขนิรันดร  ฉะนั้น  บทมนต์พระเวทกล่าวว่า  เอชะ  อุ  ฮิ  เอวะ  สาดํุ  คารมะ  คาระยะทิ  ทัม  ยัม  เอบฺโย  โลเคบฺยะ  อุนนินีชะเท.  เอชะ  อุ  เอวาสาดํุ  คารมะ  คาระ  ยะทิ  ยัม  อโดฺ  นินีชะเทฺ  “องค์ภควานทรงให้สิ่งมีชีวิตทำบุญเพื่ออาจเจริญขึ้น  ทรงให้สิ่งมีชีวิตทำบาปเพื่ออาจไปลงนรก”  (โคชีทะคี  อุพะนิชัดฺ  3.8)

“สิ่งมีชีวิตมีเสรีภาพโดยสมบูรณ์ต่อความทุกข์หรือความสุขของตนเอง  ด้วยความปรารถนาขององค์ภควานทำให้เขาสามารถไปสวรรค์หรือลงนรก  เสมือนดั่งเมฆที่ลอยไปตามลม”

ฉะนั้น  วิญญาณในร่างพร้อมทั้งความต้องการตั้งแต่สมัยดึกดำบรรพ์ปรารถนาจะหลีกเลี่ยงคริชณะจิตสำนึกจึงเป็นสาเหตุแห่งความสับสนของตนเอง  ดังนั้น  ถึงแม้ว่าโดยพื้นฐานตัวเขาจะเป็นอมตะ  มีความปลื้มปีติสุข  และรอบรู้  แต่ด้วยความเป็นละอองอณูเล็ก  ๆ  จึงถูกอวิชชาครอบงำจนลืมสถานภาพพื้นฐานว่าเป็นผู้รับใช้ขององค์ภควานสิ่งมีชีวิตอ้างว่าพระองค์ทรงเป็นผู้รับผิดชอบต่อความเป็นอยู่ทางสภาวะวัตถุของเขา  เวดานธะ-สูทระฺ  (2.1.34)  ได้ยืนยันเช่นกันว่า  ไวชัมยะ-ไนรกฺริณเย  นะ  สาเพคชัทวาท  ทะทฺา  ฮิ  ดารชะยะทิฺ  “องค์ภควานทรงไม่เกลียดและไม่ชอบผู้ใด  แม้ว่าพระองค์ทรงดูเหมือนว่าจะเป็นเช่นนั้น”

บุคคลที่ลืมคริชณะต้องสับสนอย่างแน่นอน  แต่บุคคลที่อยู่ในคริชณะจิตสำนึกจะไม่สับสนเลย  ได้กล่าวไว้ใน  ภควัต-คีตาฺ  ว่า  สารวัม  กยานะ-พละเวนะ,  กยานากนิฮ  สารวะ-คารมาณิฺ  และ  นะ  ฮิ  กยาเนนะ  สะดริชัมฺ  ความรู้เป็นที่น่าสรรเสริญอย่างยิ่งเสมอ  และความรู้นั้นคืออะไร?  ความรู้ที่สมบูรณ์ได้รับเมื่อเขาศิโรราบต่อ  คริชณะ  ดังที่ได้กล่าวไว้ในบทที่เจ็ด  โศลก  19  ว่า  บะฮูนาม  จันมะนาม  อันเท  กยานะวาน  มาม  พระ  พัดยะเทฺ  หลังจากที่ได้ผ่านมาหลายต่อหลายชาติ  เมื่อความรู้สมบูรณ์  เขาจะศิโรราบต่อคริชณะ  หรือเมื่อมาถึงคริชณะจิตสำนึกทุกสิ่งทุกอย่างจะเปิดเผยแก่เขา  เสมือนทุกสิ่งทุกอย่างเปิดเผยโดยพระอาทิตย์ในเวลากลางวัน  สิ่งมีชีวิตสับสนในหลาย  ๆ  ด้านตัวอย่างเช่นเมื่อคิดอย่างไม่มีพิธีรีตรองว่าตัวเขาเป็นภควาน  เขาได้ตกลงสู่หลุมพรางสุดท้ายแห่งอวิชชา  โดยแท้จริง  หากสิ่งมีชีวิตเป็นภควานแล้วจะสับสนด้วยอวิชชาได้อย่างไร?  องค์ภควาน  ทรงสับสนด้วยอวิชชาได้เช่นนั้นหรือ?  หากเป็นเช่นนั้นอวิชชาหรือซาตานก็ยิ่งใหญ่ไปกว่าภควาน  ความรู้ที่แท้จริงรับได้จากบุคคลผู้อยู่ในคริชณะจิตสำนึกอย่างสมบูรณ์  ฉะนั้น  เราต้องค้นหาพระอาจารย์ทิพย์ผู้เชื่อถือได้นี้  และภายใต้การแนะนำของท่านเราเรียนรู้ว่าคริชณะจิตสำนึกคืออะไร  เพราะคริชณะจิตสำนึกจะผลักดันอวิชชาทั้งหมดให้ออกไปอย่างแน่นอน  เหมือนกับดวงอาทิตย์ที่ผลักดันความมืดได้ฉันใด  แม้ว่าบุคคลอาจมีความรู้อย่างสมบูรณ์ว่าตัวเขาไม่ใช่ร่างกาย  แต่เป็นทิพย์เหนือร่างกายนี้  เขาอาจจะไม่สามารถแยกแยะระหว่างอนุวิญญาณและอภิวิญญาณได้  อย่างไรก็ดี  เขาสามารถรู้ทุกสิ่งทุกอย่างได้เป็นอย่างดีหากยินดีมาพึ่งพระอาจารย์ทิพย์ผู้เชื่อถือได้ที่มีคริชณะจิตสำนึกอย่างสมบูรณ์  เขาสามารถรู้ถึงองค์ภควานและความสัมพันธ์ของเขากับพระองค์ได้เมื่อมาพบผู้แทนของพระองค์จริง  ๆ  ผู้แทนขององค์ภควาน  จะไม่อ้างตนเองว่าเป็นภควานแม้ว่าผู้คนจะให้ความเคารพบูชาท่านทุกอย่างเสมือนดังภควาน  เพราะว่าท่านมีความรู้แห่งองค์ภควาน  เราต้องเรียนรู้ถึงข้อแตกต่างระหว่างองค์ภค  วานและสิ่งมีชีวิต  ดังนั้น  องค์ชรีคริชณะตรัสไว้ในบทที่สอง  (2.12)  ว่า  สิ่งมีชีวิตทั้งหมดเป็นปัจเจกบุคคลและองค์ภควานก็ทรงเป็นปัจเจกบุคคลเช่นเดียวกัน  พวกเขาเป็นปัจเจกบุคคลในอดีต  เป็นปัจเจกบุคคลในปัจจุบัน  และจะยังคงเป็นปัจเจกบุคคลต่อไปในอนาคตแม้หลังจากหลุดพ้นแล้ว  ในเวลากลางคืนเราเห็นทุกสิ่งทุกอย่างเป็นหนึ่งเดียวกันอยู่ในความมืด  แต่ในเวลากลางวันเมื่อพระอาทิตย์ขึ้นเราจะเห็นทุกสิ่งทุกอย่างตามรูปพรรณอันแท้จริงของทุกสิ่งทุกอย่าง  รูปพรรณและความเป็นปัจเจกบุคคลในชีวิตทิพย์คือความรู้ที่แท้จริง

สัจธรรมทิพย์สูงสุดคือองค์ชรีคริชณะ  ภควัต-คีตาฺ  ทั้งเล่มมีจุดศูนย์กลางอยู่ที่การประกาศว่าคริชณะคือบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้า  นั่นคือวิสัยทัศน์ของวรรณกรรมพระเวททั้งหมด  พะระ-ทัททวะฺ  หมายถึงความจริงแท้ที่สูงสุด  ที่ผู้ทราบว่าองค์ภควานทรงเป็น  บระฮมัน.  พะระมาทมา.ฺ  และ  บฺะกะวานฺ  เข้าใจ  บฺะกะวานฺ  หรือบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้าคือคำสุดท้ายแห่งความสมบูรณ์ที่แท้จริง  ไม่มีอะไรมากไปกว่านี้  พระองค์ตรัสว่า  มัททะฮ  พะระทะรัม  นานยัท  คินชิด  อัสทิ  ดฺะนัน  จะยะฺ  คริชณะทรงเป็นผู้ค้ำจุน  บระฮมันฺ  ที่ไร้รูปลักษณ์ไว้เช่นเดียวกัน  บระฮมะโน  ฮิ  พระทิชทฺาฮัมฺ  ฉะนั้น  ในทุก  ๆ  ทางคริชณะทรงเป็นความจริงแท้ที่สูงสุด  ผู้ที่จิตใจ  ปัญญา  ความศรัทธา  และที่พึ่งอยู่  ในคริชณะเสมอ  หรืออีกนัยหนึ่ง  คือผู้ที่มีคริชณะจิตสำนึกอย่างสมบูรณ์  ความเคลือบแคลงทั้งหมดได้ถูกชะล้างให้สะอาดอย่างไม่ต้องสงสัย  และสถิตในความรู้อันสมบูรณ์ในทุกสิ่งทุกอย่างที่เกี่ยวกับความเป็นทิพย์  บุคคลผู้มีคริชณะจิตสำนึกสามารถเข้าใจโดยตลอดว่ามีสิ่งคู่  (มีรูปพรรณและความเป็นปัจเจกบุคคลในขณะเดียวกัน)  ในคริชณะและเพียบพร้อมไปด้วยความรู้ทิพย์เช่นนี้  เขาสามารถเจริญก้าวหน้าด้วยความมั่นคงบนหนทางแห่งความหลุดพ้น

บุคคลผู้มีคริชณะจิตสำนึกไม่แบ่งแยกระหว่างเผ่าพันธุ์หรือชั้นวรรณะพราหมณ์และคนชั้นต่ำอาจแตกต่างกันในมุมมองของสังคม  หรือสุนัข  วัว  และช้างอาจแตกต่างกันจากมุมมองของเผ่าพันธุ์  แต่ข้อแตกต่างของร่างกายเหล่านี้ไม่มีความหมายสำหรับมุมมองของนักปราชญ์ทิพย์  เป็นเช่นนี้ได้เนื่องจากความสัมพันธ์ที่มีต่อองค์ภควาน  เพราะว่าภาคอวตารอภิวิญญาณขององค์ภควานทรงประทับอยู่ภายในหัวใจของทุก  ๆ  ชีวิต  ความเข้าใจถึงองค์ภควานเช่นนี้คือสัจธรรม  เกี่ยวกับร่างกายในชั้นวรรณะหรือเผ่าพันธุ์ของชีวิตที่แตกต่างกัน  องค์ภควานทรงมีพระเมตตาเสมอภาคต่อทุก  ๆ  ชีวิต  เพราะว่าพระองค์ทรงปฏิบัติต่อทุกชีวิตเสมือนดังสหายของพระองค์  และยังทรงดำรงพระองค์เองเป็น  พะระมาทมาฺ  ไม่ว่าสถานภาพของสิ่งมีชีวิตจะเป็นเช่นไร  องค์ภควานในรูปของ  พะระมาทมาฺ  ทรงประทับอยู่ทั้งในคนชั้นต่ำและในพราหมณ์แม้ว่าร่างของพราหมณ์และร่างของคนชั้นต่ำจะไม่เหมือนกัน  ร่างกายเป็นผลผลิตทางวัตถุในระดับของธรรมชาติวัตถุที่แตกต่างกัน  แต่ดวงวิญญาณและอภิวิญญาณภายในร่างกายมีคุณสมบัติทิพย์เท่าเทียมกัน  คุณสมบัติของปัจเจกวิญญาณและอภิวิญญาณคล้ายคลึงกัน  อย่างไรก็ดี  คงมิได้ทำให้ปริมาณของทั้งสองเท่าเทียมกัน  เพราะว่าปัจเจกวิญญาณอาศัยอยู่ในเฉพาะร่างร่างหนึ่งเท่านั้น  ในขณะที่อภิวิญญาณทรงประทับอยู่ในทุก  ๆ  ร่าง  บุคคลผู้มีคริชณะจิตสำนึกมีความรู้อย่างสมบูรณ์ในข้อนี้  ฉะนั้น  จึงเป็นนักปราชญ์ที่แท้จริงและมีวิศัยทัศน์ที่เสมอภาค  ลักษณะที่คล้ายคลึงกันของอนุวิญญาณและอภิวิญญาณคือทั้งคู่มีจิตสำนึกเป็นอมตะ  และมีความปลื้มปีติสุข  แต่ข้อแตกต่างคือปัจเจกวิญญาณมีจิตสำนึกภายในอาณาเขตของร่างกายที่จำกัด  ในขณะที่อภิวิญญาณทรงมีจิตสำนึกของร่างกายทั้งหมด  องค์อภิวิญญาณทรงประทับอยู่ในทุก  ๆ  ร่างกายโดยไม่มีการแบ่งแยก

ความสงบของจิตใจที่ได้กล่าวข้างต้นนี้เป็นเครื่องหมายของความรู้แจ้งแห่งตน  บุคคลที่บรรลุถึงระดับนี้อย่างแท้จริงควรได้รับการพิจารณาว่าเป็นผู้ที่ได้รับชัยชนะสภาวะทางวัตถุแล้ว  โดยเฉพาะการเกิดและการตาย  ตราบใดที่แสดงตัวกับร่างกายนี้พิจารณาได้ว่าเขาคือพันธวิญญาณ  แต่ในทันทีที่พัฒนามาถึงระดับแห่งความสงบด้วยการรู้แจ้งตนเอง  เขาเป็นอิสระจากพันธชีวิต  หรืออีกนัยหนึ่งเขาไม่ต้องเกิดในโลกวัตถุนี้อีกต่อไป  แต่สามารถบรรลุถึงอาณาจักรทิพย์หลังจากตายไป  องค์ภควานทรงไม่มีมลทินเพราะทรงปราศจากความยึดติดหรือความเกลียดชัง  ในทำนองเดียวกัน  เมื่อสิ่งมีชีวิตปราศจากความยึดติดหรือความเกลียดชัง  ตัวเขาก็ไร้มลทินได้เช่นเดียวกัน  และมีสิทธิ์บรรลุถึงอาณาจักรทิพย์  บุคคลเช่นนี้พิจารณาได้ว่าเป็นผู้หลุดพ้นแล้ว  และลักษณะอาการเป็นเช่นไรจะได้อธิบายต่อไป

ลักษณะอาการของผู้รู้แจ้งตนเองได้ให้ไว้  ณ  ที่นี้  ลักษณะอาการแรกคือเขาไม่อยู่ในความหลงผิดคิดว่าร่างกายนี้คือตัวจริงของเขา  รู้ดีว่าตัวเขาไม่ใช่ร่างกายนี้แต่เป็นละอองอณูของบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้า  ฉะนั้น  จึงไม่รื่นเริงเมื่อได้รับบางสิ่งบางอย่าง  หรือไม่เสียใจเมื่อสูญเสียบางสิ่งบางอย่างที่สัมพันธ์กับร่างกาย  จิตใจที่มั่นคงเช่นนี้เรียกว่า  สทฺิระ-บุดดิฺฺ  หรือผู้มีปัญญาในตัว  ฉะนั้น  เขาจึงไม่สับสนด้วยความเข้าใจผิดว่าร่างกายอันหยาบนี้เป็นดวงวิญญาณของเขา  และเขาไม่ยอมรับว่าร่างกายนี้ถาวรจนปฏิเสธความมีอยู่ของดวงวิญญาณ  ความรู้นี้พัฒนาตัวเขามาถึงจุดที่รู้ศาสตร์แห่งสัจธรรมที่สมบูรณ์  เช่น  บระฮมัน.  พะระมาทมา.ฺ  และ  บฺะกะวานฺ  เขาจึงรู้สถานภาพพื้นฐานของตัวเองเป็นอย่างดี  โดยปราศจากความพยายามผิด  ๆ  ที่จะมาเป็นหนึ่งเดียวกับองค์ภควานในทุก  ๆ  ด้าน  เช่นนี้เรียกว่าความรู้แจ้ง  บระฮมันฺ  หรือความรู้แจ้งแห่งตนจิตสำนึกที่มั่นคงเช่นนี้เรียกว่าคริชณะจิตสำนึก

ชรี  ยามุนาชารยะ  สาวกผู้ยิ่งใหญ่ในคริชณะจิตสำนึกกล่าวว่า

“ตั้งแต่อาตมาปฏิบัติตนรับใช้ทิพย์แด่คริชณะ  ได้รู้แจ้งถึงความปลื้มปีติสุขใหม่  ๆ  ในพระองค์เสมอ  เมื่อใดที่อาตมาคิดถึงความสุขทางเพศสัมพันธ์  จะถ่มน้ำลายให้กับความคิดเช่นนั้น  และริมฝีปากจะเม้มแบบไม่ชอบ”  บุคคลใน  บระฮมะ-โยกะฺ  หรือคริชณะจิตสำนึกซึมซาบมากในการรับใช้ด้วยความรักต่อองค์ภควานจนตัวเองสูญเสียรสชาติแห่งความสุขทางประสาทสัมผัสวัตถุทั้งหมด  ความสุขสูงสุดทางวัตถุคือเพศสัมพันธ์โลกทั้งโลกเคลื่อนไหวไปภายใต้มนต์สะกดนี้  นักวัตถุนิยมไม่สามารถทำงานได้เลยหากขาดซึ่งแรงกระตุ้นจากเพศสัมพันธ์นี้  แต่บุคคลผู้ปฏิบัติในคริชณะจิตสำนึกสามารถทำงานด้วยความกระปรี้กระเปร่ายิ่งขึ้นโดยปราศจากความสุขทางเพศสัมพันธ์  ซึ่งเขาพยายามหลีกเลี่ยง  นั่นคือรสชาติในความรู้แจ้งทิพย์  ความรู้แจ้งทิพย์และความสุขทางเพศสัมพันธ์ไปด้วยกันไม่ได้  บุคคลในคริชณะจิตสำนึกไม่หลงใหลต่อความสุขทางประสาทสัมผัสใด  ๆ  ทั้งสิ้น  เนื่องจากตัวเขาเป็นดวงวิญญาณผู้หลุดพ้นแล้ว

ความสุขทางประสาทสัมผัสวัตถุอันเนื่องจากการมาสัมผัสกับวัตถุซึ่งทั้งหมดเป็นสิ่งชั่วคราว  เพราะร่างกายเองก็เป็นสิ่งชั่วคราว  ดวงวิญญาณผู้หลุดพ้นไม่สนใจสิ่งใด  ๆ  ที่ไม่ถาวร  รู้ดีถึงความปลื้มปีติแห่งความสุขทิพย์  แล้วดวงวิญญาณผู้หลุดพ้นจะยอมรับเอาความสุขจอมปลอมได้อย่างไร?  ใน  พัดมะ  พุราณะฺ  กล่าวว่า

“พวกโยคีได้รับความสุขทิพย์อย่างหาที่สุดมิได้จากสัจธรรมที่สมบูรณ์  ฉะนั้น  สัจธรรมที่สมบูรณ์สูงสุดองค์ภควานจึงทรงมีอีกพระนามหนึ่งว่า  รามะ  “

ใน  ชรีมัด-บฺากะวะธัมฺ  (5.5.1)  กล่าวไว้เช่นกันว่า

“โอ้  ลูกรัก  ไม่มีเหตุผลอันใดที่จะต้องไปทำงานหนักเพื่อความสุขทางประสาทสัมผัสขณะที่มีชีวิตอยู่ในร่างมนุษย์นี้  ความสุขเช่นนี้พวกกินอุจจาระ  (สุกร)  ก็ยังหาได้โดยง่ายดาย  ฉะนั้น  เธอควรบำเพ็ญเพียรในชีวิตนี้ซึ่งจะทำให้ความเป็นอยู่ของเธอบริสุทธิ์ขึ้น  และจากผลแห่งการกระทำเช่นนี้  เธอจะสามารถเพลิดเพลินกับความปลื้มปีติสุขทิพย์อย่างหาที่สุดไม่ได้”

ฉะนั้น  พวกที่เป็นโยคีหรือนักทิพย์นิยมผู้มีปัญญาโดยแท้จริง  จะไม่หลงใหลอยู่กับความสุขทางประสาทสัมผัสอันเป็นต้นเหตุแห่งความเป็นอยู่ทางวัตถุ  ผู้ที่เสพติดกับความสุขทางวัตถุมากเพียงใด  เขาก็จะติดกับดักมากยิ่งขึ้นในความทุกข์ทางวัตถุ

หากผู้ใดต้องการพัฒนาบนหนทางแห่งความรู้แจ้งแห่งตนอย่างสม่ำเสมอ  ต้องพยายามควบคุมอำนาจของประสาทสัมผัสวัตถุ  ซึ่งมีอำนาจของการพูด  อำนาจของความโกรธ  อำนาจของจิตใจ  อำนาจของท้อง  อำนาจของอัณฑะ  และอำนาจของลิ้น  ผู้ที่สามารถควบคุมอำนาจของประสาทสัมผัสต่าง  ๆ  เหล่านี้ได้ทั้งหมดรวมทั้งจิตใจ  เรียกว่า  โกสวามีฺ  หรือ  สวามี,  โกสวามีฺ  เช่นนี้ใช้ชีวิตอยู่แบบควบคุมได้อย่างดี  และสลัดทิ้งซึ่งอำนาจของประสาทสัมผัสทั้งหมด  ความต้องการทางวัตถุเมื่อไม่สมประสงค์จะทำให้เกิดความโกรธ  เช่นนี้  จิตใจ  ดวงตา  และหน้าอกจะเกิดอาการเร่าร้อน  ฉะนั้น  เราต้องฝึกควบคุมประสาทสัมผัสก่อนที่จะออกจากร่างวัตถุนี้  ผู้ที่สามารถทำได้เช่นนี้เข้าใจได้ว่าเป็นผู้รู้แจ้งแห่งตน  และมีความสุขอยู่ในระดับแห่งความรู้แจ้งแห่งตน  เป็นหน้าที่ของนักทิพย์นิยมที่ต้องพยายามอย่างแข็งขันในการควบคุมความต้องการและความโกรธ

นอกเสียจากว่าได้รับรสแห่งความสุขภายใน  มิฉะนั้น  จะยกเลิกกิจกรรมภายนอกเพื่อความสุขเพียงผิวเผินได้อย่างไร?  บุคคลผู้หลุดพ้นรื่นเริงอยู่กับความสุขด้วยประสบการณ์จริง  ดังนั้น  สามารถนั่งอย่างสงบเงียบได้ไม่ว่าในสถานที่ใดและร่าเริงกับกิจกรรมแห่งชีวิต  ในบุคคลผู้มีอิสระเสรีเช่นนี้จะไม่ต้องการความสุขทางวัตถุภายนอกใด  ๆ  ทั้งสิ้น  ระดับนี้เรียกว่า  บระฮมะ-บํูทะฺ  ซึ่งเมื่อบรรลุแล้วจะต้องกลับคืนสู่เหย้ากลับคืนสู่องค์ภควานอย่างแน่นอน

บุคคลผู้มีคริชณะจิตสำนึกอย่างสมบูรณ์เท่านั้นจึงจะพูดได้ว่าเป็นผู้ที่ปฏิบัติงานเพื่อบำรุงสุขต่อมวลชีวิต  เมื่อมีความรู้อย่างแท้จริงว่าคริชณะทรงเป็นแหล่งกำเนิดของสรรพสิ่ง  เขาจะปฏิบัติในสปิริตเช่นนี้เพื่อทุก  ๆ  คน  ความทุกข์ของมนุษยชาติเนื่องจากลืมว่าคริชณะทรงเป็นผู้มีความสุขเกษมสำราญสูงสุด  ทรงเป็นเจ้าของสูงสุดและทรงเป็นพระสหายสูงสุด  ฉะนั้น  การปฏิบัติเพื่อฟื้นฟูจิตสำนึกเช่นนี้ภายในมวลสังคมมนุษย์จึงเป็นงานเพื่อบำรุงสุขที่สูงสุด  เราไม่สามารถปฏิบัติงานบำรุงสุขชั้นหนึ่งเช่นนี้ได้โดยปราศจากความหลุดพ้นอยู่ในองค์ภควาน  บุคคลในคริชณะจิตสำนึกไม่มีความสงสัยเกี่ยวกับความสูงสุดของคริชณะ  ที่ไม่สงสัยเพราะเขาปราศจากความบาปทั้งปวงโดยสมบูรณ์  นี่คือระดับแห่งความรักทิพย์

บุคคลผู้ปฏิบัติเพียงเพื่อจัดการบำรุงสุขทางร่างกายของสังคมมนุษย์ไม่สามารถช่วยผู้ใดได้อย่างแท้จริง  การบรรเทาทุกข์ชั่วคราวต่อร่างกายภายนอกรวมทั้งจิตใจจะไม่ทำให้เกิดความพึงพอใจ  สาเหตุที่แท้จริงของความยากลำบากในการดิ้นรนต่อสู้เพื่อชีวิตอาจพบได้  จากการที่เขาลืมความสัมพันธ์ที่มีต่อองค์ภควาน  เมื่อมนุษย์มีจิตสำนึกอย่างสมบูรณ์ในความสัมพันธ์กับคริชณะ  ผู้นี้คือดวงวิญญาณที่หลุดพ้นอย่างแท้จริงแม้อาจจะอยู่ในร่างวัตถุ

ระหว่างนักบุญทั้งหลายผู้ปฏิบัติเพื่อพยายามบรรลุถึงความหลุดพ้นอยู่เสมอ  ผู้อยู่ในคริชณะจิตสำนึกดีที่สุด  บฺากะวะธัมฺ  (4.22.39)  ยืนยันความจริงนี้  ดังต่อไปนี้

“เพียงแต่พยายามบูชา  วาสุเดวะฺ  บุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้าด้วยการอุทิศตนเสียสละรับใช้  แม้แต่นักปราชญ์ผู้ยิ่งใหญ่ยังไม่สามารถควบคุมพลังอำนาจของประสาทสัมผัสได้ผลดีเท่ากับบุคคลที่ปฏิบัติตนด้วยความปลื้มปีติสุขทิพย์ในการรับใช้พระบาทรูปดอกบัวขององค์ภควาน  และถอนความต้องการที่ฝังรากลึกในกิจกรรมเพื่อผลทางวัตถุ”

ความต้องการเพื่อหาความสุขจากงานเพื่อผลทางวัตถุได้ฝังรากลึกมากอยู่ในพันธวิญญาณ  ยังเป็นสิ่งที่ยากยิ่งสำหรับนักปราชญ์ผู้ยิ่งใหญ่ที่พยายามเป็นอย่างมากในการควบคุมความต้องการเหล่านี้  สาวกขององค์ภควานปฏิบัติตนรับใช้ด้วยการอุทิศตนเสียสละอยู่เสมอในคริชณะจิตสำนึก  สมบูรณ์ในการรู้แจ้งตนเองและได้รับความหลุดพ้นอย่างรวดเร็วอยู่ในพระองค์  เนื่องมาจากความรู้ที่สมบูรณ์ในการรู้แจ้งแห่งตน  ท่านจะอยู่ในสมาธิเสมอ  ดังจะกล่าวตัวอย่างเปรียบเทียบดังนี้

“ด้วยการมอง  การทำสมาธิ  และการสัมผัส  ที่ปลา  เต่า  และนก  ดูแลลูก  ๆ  ของพวกมัน  ในลักษณะเดียวกัน  ข้าพเจ้าก็ทำเช่นนี้เหมือนกัน  โอ้  พัดมะจะฺ  !”

ปลาเลี้ยงลูกด้วยเพียงแต่มองไปที่ลูกของมันเท่านั้น  เต่าเลี้ยงลูกด้วยเพียงแต่ทำสมาธิ  เต่าวางไข่บนดินและตัวมันลงไปอยู่ในน้ำทำสมาธิที่ไข่  ลักษณะเดียวกันสาวกในคริชณะจิตสำนึกถึงแม้อยู่ห่างไกลจากพระตำหนักขององค์ภควานแต่สามารถพัฒนาตนเองให้ไปถึงพระตำหนักนั้นได้  ด้วยเพียงแต่ระลึกถึงพระองค์อยู่ตลอดเวลาด้วยการปฏิบัติในคริชณะจิตสำนึกตัวท่านจะไม่รู้สึกเจ็บปวดในความทุกข์ทางวัตถุ  ในระดับชีวิตเช่นนี้เรียกว่า  บระฮมะ-นิรวาณะฺ  หรือปราศจากความทุกข์ทางวัตถุ  เนื่องจากซึบซาบอยู่ในองค์ภควานเสมอ

ผู้ปฏิบัติตนในคริชณะจิตสำนึกสามารถเข้าใจบุคลิกลักษณะทิพย์ของตนเองได้ในทันที  จากนั้นก็จะสามารถเข้าใจองค์ภควานด้วยวิธีการอุทิศตนเสียสละรับใช้  เมื่อสถิตอย่างดีในการอุทิศตนเสียสละรับใช้  ท่านได้มาถึงสถานภาพทิพย์  และมีคุณวุฒิพอที่จะรู้สึกว่าองค์ภควานทรงปรากฏอยู่ในโลกแห่งกิจกรรมของตัวท่าน  สภาวะโดยเฉพาะเช่นนี้เรียกว่าความหลุดพ้นอยู่ในองค์ภควาน

หลังจากได้อธิบายหลักข้างต้นเกี่ยวกับการหลุดพ้นอยู่ในองค์ภควาน  พระองค์ทรงให้คำสั่งสอนแด่อารจุนะว่า  เราจะสามารถมาถึงสถานภาพนี้ด้วยการปฏิบัติการเข้าฌานหรือ  โยกะฺ  ที่ทราบกันโดยทั่วไปว่า  อัชทางกะ-โยกะฺ  ซึ่งแยกออกไปเป็นแปดวิธีเรียกว่า  ยะมะ,  นิยะมะ,  อาสะนะ,  พราณายามะ,  พรัทยาฮาระ,  ดฺาระณา,  ดฺยานะฺ  และ  สะมาดิฺ  ในบทที่หกจะอธิบายเรื่อง  โยกะฺ  อย่างละเอียด  และในท้ายบทที่ห้าจะอธิบายเฉพาะพื้นฐานเท่านั้น  เราต้องนำพาตัวเองให้ออกจากอายตนะภายนอก  เช่นเสียง  สัมผัส  รูป  รส  และกลิ่น  ด้วยวิธีโยคะของ  พรัทยาฮาระฺ  จากนั้นกำหนดสายตาและดวงตาระหว่างคิ้วทั้งสองข้าง  และตั้งสมาธิอยู่ที่ปลายจมูก  พร้อมทั้งปิดเปลือกตามาครึ่งหนึ่ง  ไม่มีประโยชน์ในการปิดตาทั้งหมด  เพราะมีโอกาสที่จะหลับได้มาก  และไม่มีประโยชน์อันใดในการเปิดตาทั้งหมด  เพราะเสี่ยงที่จะไปหลงใหลกับอายตนะภายนอกการเคลื่อนไหวของลมหายใจควบคุมให้อยู่ภายในโพรงจมูกด้วยการปรับลมเดินขึ้นและลมเดินลงให้เข้ากันอยู่ภายในร่างกาย  ด้วยการฝึกโยคะเช่นนี้จะสามารถควบคุมประสาทสัมผัส  หลีกเลี่ยงจากอายตนะภายนอก  และเตรียมตัวเองเพื่อความหลุดพ้นในองค์ภควาน

วิธีการโยคะนี้ช่วยให้เป็นอิสระจากความกลัวและความโกรธทุกชนิด  จากนั้นจะรู้สึกว่าอภิวิญญาณทรงปรากฏอยู่ในสภาวะทิพย์  อีกนัยหนึ่ง  คริชณะจิตสำนึกเป็นวิธีง่ายที่สุดในการปฏิบัติตามหลักธรรมโยคะ  จะอธิบายโดยละเอียดในบทต่อไป  อย่างไรก็ดี  บุคคลในคริชณะจิตสำนึกปฏิบัติด้วยการอุทิศตนเสียสละรับใช้อยู่เสมอ  จึงไม่ต้องเสี่ยงในการสูญเสียประสาทสัมผัสของตนไปในการปฏิบัติอย่างอื่น  ซึ่งเป็นวิธีการควบคุมประสาทสัมผัสที่ดีกว่า  อัชทางกะ-โยกะฺ

พันธวิญญาณภายใต้เงื้อมมือของพลังงานแห่งความหลงมีความกระตือรือร้นที่จะได้รับความสงบในโลกวัตถุ  แต่ไม่รู้สูตรแห่งความสงบซึ่งจะอธิบายในส่วนนี้ของ  ภควัต-คีตาฺ  สูตรแห่งความสงบที่ยิ่งใหญ่ที่สุดมีง่าย  ๆ  ดังนี้คือ  องค์ชรีคริชณะทรงเป็นผู้ได้รับผลประโยชน์แห่งกิจกรรมของมวลมนุษย์  มนุษย์ควรถวายทุกสิ่งทุกอย่างเพื่อรับใช้ทิพย์แด่พระองค์  เพราะว่าคริชณะทรงเป็นเจ้าของโลกทั้งหมดและเทวดาทั้งปวงไม่มีผู้ใดยิ่งใหญ่ไปกว่าพระองค์  คริชณะทรงยิ่งใหญ่กว่าเทวดาที่ยิ่งใหญ่ที่สุด  เช่นพระศิวะ  และพระพรหม  ในคัมภีร์พระเวท  (ชเวทาชวะทระ  อุพะนิชัด  6.7ฺ)  ได้อธิบายถึงองค์ภควาน  ว่า  ทัม  อีชวะราณาม  พะระมัม  มะเฮชวะรัมฺ  ภายใต้มนต์สะกดแห่งความหลงสิ่งมีชีวิตพยายามเป็นเจ้าของทุกสิ่งทุกอย่างที่ตนเองสำรวจพบ  แต่แท้ที่จริงพวกเขาถูกครอบงำโดยพลังงานวัตถุขององค์ภควาน  พระองค์ทรงเป็นเจ้านายของธรรมชาติวัตถุและพันธวิญญาณอยู่ภายใต้กฎเกณฑ์อันเข้มงวดของธรรมชาติวัตถุ  นอกเสียจากว่าจะเข้าใจความจริงง่าย  ๆ  นี้  มิฉะนั้น  เป็นไปไม่ได้ที่จะได้รับความสงบในโลกไม่ว่าโดยส่วนตัวหรือส่วนรวม  นี่คือเหตุผลของคริชณะจิตสำนึก  องค์ชรีคริชณะทรงเป็นผู้มีอำนาจสูงสุด  และมวลชีวิตรวมทั้งเทวดาผู้ยิ่งใหญ่เป็นรองจากพระองค์  เราสามารถได้รับความสงบอย่างสมบูรณ์ในคริชณะจิตสำนึกที่บริบูรณ์เท่านั้น

ในบทที่ห้านี้เป็นการอธิบายภาคปฏิบัติของคริชณะจิตสำนึก  โดยทั่วไปทราบกันว่าเป็น  คารมะ-โยกะฺ  คำถามจากการคาดคะเนทางจิตที่ว่า  คารมะ-โยกะฺ  สามารถให้ความหลุดพ้นได้อย่างไรนั้น  ได้ให้คำตอบไว้  ณ  ที่นี้  การทำงานในคริชณะจิตสำนึกเป็นการทำงานด้วยความรู้ที่สมบูรณ์ว่าองค์ภควานทรงเป็นผู้มีอำนาจสูงสุด  งานเช่นนี้ไม่แตกต่างไปจากความรู้ทิพย์  คริชณะจิตสำนึกโดยตรงคือ  ภักดี-โยคะฺ  และ  กยานะ-โยกะฺ  เป็นวิถีทางที่จะนำเราไปสู่  ภักดี-โยคะฺ  คริชณะจิตสำนึกหมายถึงการทำงานด้วยความรู้อันสมบูรณ์ถึงความสัมพันธ์ระหว่างตนเองกับสัจธรรมสูงสุด  และความสมบูรณ์ของจิตสำนึกนี้คือความรู้อันสมบูรณ์แห่งองค์คริชณะหรือบุคลิกภาพสูงสุดแห่งพระเจ้า  ดวงวิญญาณผู้บริสุทธิ์เป็นผู้รับใช้นิรันดรขององค์ภควาน  เหมือนกันกับเศษละอองอณูของพระองค์  ที่มาสัมผัสกับ  มายาฺ  (ความหลง)  เพราะต้องการเป็นเจ้าเหนือ  มายาฺ  นี่คือต้นเหตุแห่งความทุกข์มากมาย  ตราบใดที่ยังสัมผัสอยู่กับวัตถุ  เขาจะต้องปฏิบัติงานเนื่องจากความจำเป็นทางวัตถุ  อย่างไรก็ดี  คริชณะจิตสำนึกนำเขามาสู่ชีวิตทิพย์แม้ในขณะที่อยู่ในอาณาเขตของวัตถุ  เป็นการปลุกความเป็นอยู่ในวิถีทิพย์ด้วยการปฏิบัติอยู่ในโลกวัตถุ  เมื่อเจริญมากขึ้นก็จะมีอิสระมากขึ้นจากเงื้อมมือของวัตถุองค์ภควานทรงไม่ลำเอียงกับผู้ใด  ทุกสิ่งทุกอย่างขึ้นอยู่กับการปฏิบัติหน้าที่ของตนเองในคริชณะจิตสำนึกซึ่งช่วยให้เขาควบคุมประสาทสัมผัสได้ในทุก  ๆ  ด้านและได้รับชัยชนะจากอิทธิพลแห่งความต้องการและความโกรธ  ผู้ที่ยืนอยู่อย่างมั่นคงในคริชณะจิตสำนึกสามารถควบคุมตัณหาดังที่กล่าวมาแล้ว  ดำรงอยู่อย่างแท้จริงในระดับทิพย์หรือ  บระฮมะ-นิรวาณะฺ  เรื่องการเข้าฌานแปดวิธีของโยคะก็ปฏิบัติอยู่ในคริชณะจิตสำนึกโดยปริยาย  เพราะจุดมุ่งหมายสูงสุดได้รับการดูแล  มีวิธีการค่อย  ๆ  พัฒนาในการฝึกปฏิบัติ  ยะมะ,  นิยะมะ,  อาสะนะ,  พราณายามะ,  พรัทยาฮาระ,  ดฺาระณา,  ดฺยานะฺ  และ  สะมาดิฺ  แต่ทั้งหมดนี้เป็นเพียงความสมบูรณ์เบื้องต้นของการอุทิศตนเสียสละรับใช้  ซึ่งเป็นสิ่งเดียวที่สามารถให้รางวัลความสงบแก่มนุษย์ได้อันเป็นความสมบูรณ์สูงสุดของชีวิต